Collis ō Helicōniī

cultor, Ūraniae genus,

quī rapis teneram ad virum

virginem, Ō Hymenaee Hymēn, 

Ō Hymēn Hymenaee; 5

 

cinge tempora flōribus

suāve olentis amāracī,

flammeum cape laetus, hūc

hūc venī, niveō gerēns 

lūteum pede soccum; 10

 

excitusque hilarī diē,

nūptiālia concinēns

vōce carmina tinnulā,

pelle humum pedibus, manū

pīneam quate taedam. 15

 

Namque Iūnia Mānliō,

quālis Īdalium colēns

vēnit ad Phrygium Venus

jūdicem, bona cum bonā 

nūbet ālite virgō, 20

 

flōridīs velut ēnitēns

myrtus Āsia rāmulīs

quōs Hamādryades deae

lūdicrum sibi rōscidō 

nūtriunt in amōre. 25

 

Quārē age, hūc aditum ferēns,

perge linquere Thespiae

rūpis Āoniōs specūs,

nympha quōs super irrigat 

frīgerāns Aganippē. 30

 

Ac domum dominam vocā

conjugis cupidam novī,

mentem amōre revinciēns,

ut tenāx hedera hūc et hūc 

arborem implicat errāns. 35

 

Vōsque item simul, integrae

virginēs, quibus advenit

pār diēs, agite in modum

dīcite, Ō Hymenaee Hymēn, 

Ō Hymēn Hymenaee. 40

 

Ut libentius, audiēns

sē citārier ad suum

mūnus, hūc aditum ferat

dux bonae Veneris, bonī 

conjugātor amōris. 45

 

Quis deus magis est amā-

tīs petendus amantibus?

quem colent hominēs magis

caelitum, Ō Hymenaee Hymēn, 

Ō Hymēn Hymenaee? 50

 

Tē suīs tremulus parēns

invocat, tibi virginēs

zōnulā soluunt sinūs,

tē timēns cupidā novōs 

captat aure marītus. 55

 

Tū ferō juvenī in manūs

flōridam ipse puellulam

dēdis ā gremiō suae

mātris, Ō Hymenaee Hymēn, 

Ō Hymēn Hymenaee. 60

 

Nīl potest sine tē Venus,

fāma quod bona comprobet,

commodī capere, at potest

tē volente. Quis huic deō 

comparārier ausit? 65

 

Nūlla quit sine tē domus

līberōs dare, nec parēns

stirpe nītier; ac potest

tē volente. Quis huic deō 

comparārier ausit? 70

 

Quae tuīs careat sacrīs,

nōn queat dare praesidēs

terra fīnibus: at queat

tē volente. Quis huic deō 

comparārier ausit? 75

 

Claustra pandite jānuae.

Virgō adest. Viden ut facēs

splendidās quatiunt comās?

... 

...

 

...

...

tardet ingenuus pudor.

Quem tamen magis audiēns, 80

flet quod īre necesse est.

 

Flēre dēsine. Nōn tibi Au-

runculēia perīculum est,

nē qua fēmina pulcrior

clārum ab Ōceanō diem 85

vīderit venientem.

 

Tālis in variō solet

dīvitis dominī hortulō

stāre flōs hyacinthinus.

Sed morāris, abit diēs. 90

Prōdeās nova nūpta.

 

Prōdeās nova nūpta, sī

jam vidētur, et audiās

nostra verba. Vidēn? Facēs

aureās quatiunt comās: 95

prōdeās nova nūpta.

 

Nōn tuus levis in malā

dēditus vir adulterā,

prōbra turpia persequēns,

ā tuīs tenerīs volet 100

sēcubāre papillīs,

 

lenta sed velut adsitās

vītis implicat arborēs,

implicābitur in tuum

complexum. Sed abit diēs: 105

prōdeās nova nūpta.

 

Ō cubīle, quod omnibus

***

***

*** 

candidō pede lectī,

 

quae tuō veniunt erō,

quanta gaudia, quae vagā 110

nocte, quae mediō diē

gaudeat! Sed abit diēs: 

prōdeās nova nūpta.

 

Tollite, Ō puerī, facēs:

flammeum videō venīre. 115

Īte concinite in modum

‘Iō Hymēn Hymenaee iō, 

Iō Hymēn Hymenaee.'

 

Nē diū taceat procāx

Fescenīna jocātiō, 120

nec nucēs puerīs neget

dēsertum dominī audiēns 

concubīnus amōrem.

 

Dā nucēs puerīs, iners

concubīne! Satis diū 125

lūsistī nucibus: Lubet

jam servīre Talāsiō. 

concubīne, nucēs dā.

 

Sordēbant tibi villicae,

concubīne, hodiē atque heri: 130

nunc tuum cinerārius

tondet ōs. Miser ā miser 

concubīne, nucēs dā.

 

Dīceris male tē ā tuīs

unguentāte glabrīs marīte 135

abstinēre, sed abstinē.

Iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee.

 

Scīmus haec tibi quae licent

sōla cognita, sed marītō 140

ista nōn eadem licent.

Iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee.

 

Nūpta, tū quoque quae tuus

vir petet cave nē negēs, 145

nī petītum aliunde eat.

Iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee.

 

Ēn tibī domus ut potēns

et beāta virī tuī, 150

quae tibī sine serviat

(iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee)

 

usque dum tremulum movēns

cāna tempus anīlitās 155

omnia omnibus annuit.

Iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee.

 

Trānsfer ōmine cum bonō

līmen aureolōs pedēs, 160

rāsilemque subī forem.

Iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee.

 

Aspice intus ut accubāns

vir tuus Tyriō in torō 165

tōtus immineat tibī.

Iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee.

 

Illī nōn minus ac tibī

pectore ūritur intimō 170

flamma, sed penitē magis.

Iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee.

 

Mitte brāchiolum teres,

praetextāte, puellulae: 175

jam cubīle adeat virī.

Iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee.

 

Vōs bonae senibus virīs

cognitae bene fēminae, 180

collocāte puellulam.

Iō Hymēn Hymenaee iō, 

iō Hymēn Hymenaee.

 

Iam licet veniās, marīte:

uxor in thalamō tibi est, 185

ōre flōridulō nitēns,

alba parthenicē velut 

lūteumve papāver.

 

At, marīte, ita mē juvent

caelitēs, nihilō minus 190

pulcer es, neque tē Venus

nēglegit. Sed abit diēs: 

perge, nē remorāre.

 

Nōn diū remorātus es:

jam venīs. Bona tē Venus 195

jūverit, quoniam palam

quod cupis cupis, et bonum 

nōn abscondis amōrem.

 

Ille pulveris Āfricī

sīderumque micantium 200

subducat numerum prius,

quī vestrī numerāre volt 

multa mīlia lūdī.

 

Lūdite ut lubet, et brevī

līberōs date. Nōn decet 205

tam vetus sine līberīs

nōmen esse, sed indidem 

semper ingenerārī.

 

Torquātus volo parvulus

mātris ē gremiō suae 210

porrigēns tenerās manūs

dulce rīdeat ad patrem 

sēmihiante labellō.

 

Sit suō similis patrī

Mānliō et facile īnsciīs 215

nōscitētur ab omnibus,

et pudīcitiam suae 

mātris indicet ōre.

 

Tālis illius ā bonā

mātre laus genus approbet, 220

quālis ūnica ab optimā

mātre Tēlemachō manet 

fāma Pēnelopēō.

 

Claudite ōstia, virginēs:

lūsimus satis. At bonī 225

conjugēs, bene vīvite et

mūnere assiduō valentem 

exercēte juventam.

    collis collis m.: hill, mountain

    ō: interjection, expressing grief, pleasure, indignation, or adjuration

    Heliconius –a –um: of Helicon, the mountain in Boeotia that was sacred to Apollo and the Muses

    cultor –ōris m.: inhabitant

    Ūrania –ae or Ūraniē –ēs f.: muse of astronomy, mother of Hymenaeus 

    Hymenaeus –ī m.: the Greek wedding refrain, hymeneal; personified as god of marriage; pl. marriage

    Hymēn Hymenis m.: refrain chanted at Greek weddings; personified as god of marriage

    tempus temporis n.: the side of the forehead, temple

    suāvis suāve: agreeable, pleasant

    oleō olēre –uī: having a smell; aromatic

    amāracus –ī m.: marjoram, an aromatic plant related to thyme and mint

    flammeum –ī n.: the flame-colored veil worn by a Roman bride at her wedding

    niveus –a –um: snowy, white

    luteus (lūteolus) –a –um: reddish yellow

    soccus –ī m.: a loose shoe or slipper worn by women

    exciō (excieō) –īre –īvī (–iī) –ītus (–itus): rouse (from sleep)

    hilaris hilare: cheerful

    nuptiālis –e: of or pertaining to marriage or a wedding

    concinō –cinere –cinuī: sing together; celebrate in song

    tinnulus –a –um: making a jingling sound; high-pitched

    pīneus –a –um: of pinewood

    quatiō quatere quassī quassum: shake

    taeda taedae f.: pinewood, esp. as used in torches; torch; marriage torch, by metonymy, wedding

    namque: explanatory conj., for

    Iunia –ae f.: a woman of the gens Iulia

    Mānlius –iī m.: Roman praenomen

    Īdalium –iī n.: town in Cyprus sacred to Aphrodite/Venus

    Phrygius –a –um: of Phrygia, Phrygian

    Venus –eris f.: Venus or Aphrodite, goddess of love and charm

    nūbō nūbere nūpsī nūptum: get married

    āles –itis m./f.: large bird, bird of prey; an omen or augury (from watching birds)

    floridus –a –um: full of flowers, flowery

    ēniteō –ēre –uī: shine forth; be outstanding

    myrtus –ī m./f.: the myrtle tree, a bushy shrub with oval leaves and fragrant white or rosy flowers, common to southern Europe

    Āsius (Āsiāticus) –a –um: beloning to the Lydian coast near Ephesus

    rāmulus –ī m.: branch, twig (dim. of ramus)

    Hamādryas –adis f.: a wood-nymph

    dea deae f.: goddess

    ludicrum –ī n.: an amusement; plaything

    roscidus –a –um: dewy

    nūtriō –īre –īvī (–iī) –ītus: feed, nourish, nurture

    ūmor –oris m.: moisture

    age agite: come!

    aditus aditūs m.: approach

    linquō linquere līquī: leave, quit

    Thespius –a –um: belonging to Thespiae, a Boetian town at the foot of Mt. Helicon

    rūpēs –is f.: cliff, crag

    Āonius –a –um: of Aonia, the part of Boeotia which includes Mt. Helicon

    specus –ūs m./f.: cave or grotto

    nympha –ae (nymphē –ēs) f.: a semidivine female nature spirit

    inrigō inrigāre inrigāvī inrigātus: make wet, flood, drench

    frīgerō –āre: make cool, chill

    Aganippē –ēs f.: a spring in Boeotia sacred to the Muses, and the nymph who lived there

    cupidus –a –um: desirous, eager

    revinciō –īre –vinxī –vinctus: hold down, attach, bind

    tenāx –ācis: clinging, tenacious

    hedera –ae f.: ivy

    implicō implicāre implicāvī (implicuī) implicitus: entwine, entangle

    libenter: with pleasure; willingly, gladly

    citō –āre –āvī –ātum: set in motion, rouse; call, summon

    aditus aditūs m.: approach

    coniugātor –ōris m.: conjoiner, one who joins

    amāns –antis: sweetheart, lover

    caeles caelitis m.: heavenly; as subst., god or goddess

    tremulus –a –um: shaky, trembling; shaking (voluntarily, as one dandling an infant)

    invocō invocāre invocāvī invocātus: call upon, invoke

    zonula –ae f.: a girdle or belt; as worn by unmarried girls, its removal signified loss of virginity (dim. of zona)

    cupidus –a –um: desirous, eager

    captō captāre captāvī captātus: try to catch; w/ aure, try to hear

    iuvenis iuvenis m.: youth, young man

    puellula –ae f.: little girl; by extension, a maiden of marriageable age (dim. of puella)

    dēdō dēdere dēdidī dēditus: give up, deliver, hand over; reflexive, devote oneself to

    gremium gremi(ī) n.: lap

    comprobō comprobāre comprobāvī comprobātus: demonstrate the goodness of

    commodum commodī n.: advantage, benefit

    queō quīre quīvī/quiī quitus: to be able

    stirps stirps f.: stem, stalk, family, offspring

    nītor nītī nīxus sum: lean; press onward; rely, depend

    sacrum sacrī n.: a sacred object or observance, rite

    praeses praesidis m. or f.: guardian

    claustrum –ī n.: the bolt or ar that secures a door

    pandō pandere pandī passus: spread out, disclose, reveal; open

    iānua iānuae f.: door to a house, other building, or heaven

    splendidus –a –um: brilliant, bright, glittering

    quatiō quatere quassī quassum: shake

    tardō tardāre tardāvī tardātus: delay, slow

    ingenuus –a –um: native, natural; befitting a free-born person, generous, frank; (m. or f. subst.) a freeborn person

    quod: because, the fact that

    Aurunculeia –ae f.: female name

    ōceanus –ī m.: Ocean, god of the sea, husband of Tethys

    hortulus –ī m.: garden (dim. of hortus)

    hyacinthinus –a –um: of the hyacinth; hyacinth-colored

    prōdeō prōdīre prōdiī prōditum: come or go forward; advance

    nupta –ae f.: wife

    prōdeō prōdīre prōdiī prōditum: come or go forward; advance

    adultera –ae f.: an unchaste woman; a mistress

    probrum –ī n.: disgrace, scandal

    persequor persequī persecūtus sum: follow persistently, catch up with, pursue, harass, seek requital or restitution

    sēcubō –āre –āvī –ātum: sleep apart (from one's spouse)

    papilla –ae f.: nipple; breast

    lentus –a –um: supple, pliant; slow, taking one's time, unconcerned, at ease

    asserō (adserō) –serere –sēvī –satum: plant near

    vītis –is f.: vine

    complexus –ūs m. : embrace

    prōdeō prōdīre prōdiī prōditum: come or go forward; advance

    cubīle cubīlis n.: bed, couch

    lectus lectī m.: bed, couch

    erus –ī m.: master

    iō : interj., a ritual exclamation, yo!

    procāx –ācis: importunate, impudent, licentious

    Fescennīnus –a –um: of Fescennia, a town in Etruria famous for its ribald verses; ribald, obscene

    iocātiō –ōnis f.: jesting

    nux nucis f.: nut

    concubīnus –ī m.: catamite, male homosexual partner

    iners –ertis: clusy; lazy, idle, useless

    lūdō lūdere lūsī lūsus: play

    Talasius –iī m.: a Roman marriage god (cf. Hymenaeus)

    sordeō –ēre: be dirty; seem unworthy, not good enough

    vilica –ae f.: the wife of a farm manager

    herī: yesterday

    cinerārius –a –um: hairdresser

    tondeō –ēre –totondī –tōnsus: cut (hair), clip, trim, shear

    ā: expletive of distress, pity, or entreaty

    unguentatus –a –um: anointed or greased with ointments

    glaber –brī m.: a hairless, effeminate type of slave

    abstineō abstinēre abstinuī abstentus: keep away

    cōgnitus –a –um: known; sexually intimate

    aliunde: adv. from elsewhere

    ēn or em: interjection, see! behold!

    tremulus –a –um: shaky, trembling; shaking (voluntarily, as one dandling an infant)

    cānus –a –um: white, whitened

    tempus temporis n.: the side of the forehead, temple

    anīlitas –ātis f.: old womanhood

    adnuō –ere –nuī (ūtus –rare): nod assent; consent

    trānsferō trānsferre trānstulī trānslātus: transport; with two accs., move across

    ōmen ōminis n.: something that foreshadows an outcome or event

    aureolus –a –um: golden(dim. of aureus)

    rāsilis –e: worn smooth, polished

    foris foris f.: the door of a building

    accubō accubāre accubuī accubitus: lie, recline

    Tyrius –a –um: of Tyre, Tyrian; crimson (from the purple dye produced at Tyre)

    torum –ī n. (also torus –ī m.): thong; bed

    immineō imminēre: be intent on

    ūrō ūrere ussī ustum: burn; pass., birm with anger or desire; keep alight

    interior –ius : inner

    penitus or penitē: from within; far away; deeply

    brāchiolum –ī n.: arm (dim. of brachium)

    teres –etis: smooth; rounded

    praetextātus –a –um: a boy wearing the child's bordered toga

    senex senis: old man, codger

    collocō collocāre collocāvī collocātus: set, place; set out, arrange on a marriage bed

    thalamus –ī m.: bedroom

    nitēns –entis: shining, radiant

    parthenicē –ēs f.: a flower, perh. the white camomile

    papāver –eris n.: poppy

    nihilum/nīlum nihilī/nīlī n.: nothing; abl. w/ adv. Force, an emphatic form of non: not at all

    neglegō neglegere neglēxī neglēctus: regard as of no consequence, be indifferent to, disregard, ignore, fail to respect

    remoror remorārī remorātus: wait, linger, dally

    palam: openly

    abscondō abscondere abscondī / abscondidī absconditus / absconsus: conceal

    pulvis pulveris m.: dust; sand

    Āfricus –a –um: of Africa

    micō micāre micuī: quiver, dart, flicker; flash, glitter, gleam

    subdūcō –dūcere –dūxī –ductum: draw up, raise; reckon, calculate

    numerō numerāre numerāvī numerātus: count

    lūdus lūdī m.: sport, play; love-play

    indidem: from the same place

    ingenerō –āre –āvī –ātum: engender, produce children

    Torquātus –ī m.: a Roman cognomen

    parvulus –a –um: little (dim. of parvus)

    porrigō porrigere porrēxī porrēctum: stretch out

    sēmihians –antis: half-open

    labellum labellī n.: lip (dim. of labrum)

    Mānlius –iī m.: Roman praenomen

    facile: easily

    īnscius –a –um: unknowing

    noscitō –āre –āvī –ātum: recognize (freq. of nosco)

    pudīcitia –ae f.: chastity, sexual fidelity

    approbō –āre –āvī –ātum: express approval of, commend; prove the excellence of

    ūnicus –a –um: one and only, singular, unique, special

    Tēlemachus –ī m.: son of Odysseus (Ulysses) and Penelope

    Pēnelopēus –a –um: descended from Penelope

    ōstium ōsti(ī) n.: door

    assiduus –a –um: settled; constantly present, persistent, unremitting

    valēns –entis: sturdy, robust, vigorous

    iuventa iuventae f. : youth

    article Nav
    Next
    Previous