Quod mihi fortūnā cāsūque oppressus acerbō
cōnscrīptum hoc lacrimīs mittis epīstolium,
naufragum ut ēiectum spūmantibus aequoris undīs
sublevem et ā mortis līmine restituam,
quem neque sāncta Venus mollī requiēscere somnō 5
dēsertum in lectō caelibe perpetitur,
nec veterum dulcī scrīptōrum carmine Mūsae
oblectant, cum mēns ānxia pervigilat:
id grātum est mihi, mē quoniam tibi dīcis amīcum,
mūneraque et Mūsārum hinc petis et Veneris. 10
Sed tibi nē mea sint ignōta incommoda, Mānī,
neu mē ōdisse putēs hospitis officium,
accipe, quīs merser fortūnae flūctibus ipse,
nē amplius ā miserō dōna beāta petās.
Tempore quō prīmum vestis mihi trādita pūra est, 15
iūcundum cum aetās flōrida vēr ageret,
multa satis lūsī: nōn est dea nescia nostrī,
quae dulcem cūrīs miscet amāritiem.
Sed tōtum hoc studium lūctū frāterna mihī mors
abstulit. ō miserō frāter adēmpte mihi, 20
tū mea tū moriēns frēgistī commoda, frāter,
tēcum ūnā tōta est nostra sepulta domus,
omnia tēcum ūnā periērunt gaudia nostra,
quae tuus in vītā dulcis alēbat amor.
Cuius ego interitū tōtā dē mente fugāvī 25
haec studia atque omnēs dēliciās animī.
Quārē, quod scrībīs Vērōnae turpe Catullō
esse, quod hīc quisquis dē meliōre notā
frīgida dēsertō tepefactet membra cubīlī,
id, Mānī, nōn est turpe, magis miserum est. 30
Ignōscēs igitur sī, quae mihi lūctus adēmit,
haec tibi nōn tribuō mūnera, cum nequeō.
Nam, quod scrīptōrum nōn magna est cōpia apud mē,
hoc fit, quod Rōmae vīvimus: illa domus,
illa mihī sēdēs, illīc mea carpitur aetās; 35
hūc ūna ex multīs capsula mē sequitur.
Quod cum ita sit, nōlim statuās nōs mente malignā
id facere aut animō nōn satis ingenuō,
quod tibi nōn utriusque petentī cōpia posta est:
ultrō ego dēferrem, cōpia sīqua foret. 40
Nōn possum reticēre, deae, quā mē Allius in rē
iūverit aut quantīs iūverit officiīs,
nē fugiēns saeclīs oblīvīscentibus aetās
illius hoc caecā nocte tegat studium:
sed dīcam vōbīs, vōs porrō dīcite multīs 45
mīlibus et facite haec carta loquātur anus.
***
nōtēscatque magis mortuus atque magis,
nec tenuem texēns sublīmis arānea tēlam
in dēsertō Allī nōmine opus faciat. 50
Nam, mihi quam dederit duplex Amathūsia cūram,
scītis, et in quō mē torruerit genere,
cum tantum ārdērem quantum Trīnacria rūpēs
lymphaque in Oetaeīs Mālia Thermopylīs,
maesta neque assiduō tābēscere lūmina flētū 55
cessārent. trīstīque imbre madēre genae.
Quālis in āeriī perlūcēns vertice montis
rīvus muscōsō prōsilit ē lapide,
quī cum dē prōnā praeceps est valle volūtus,
per medium dēnsī trānsit iter populī, 60
dulce viātōrī lassō in sūdōre levāmen,
cum gravis exustōs aestus hiulcat agrōs:
hīc, velut in nigrō iactātīs turbine nautīs
lēnius aspīrāns aura secunda venit
iam prece Pollūcis, iam Castoris implōrāta, 65
tāle fuit nōbīs Allius auxilium.
Is clausum lātō patefēcit līmite campum,
isque domum nōbīs isque dedit dominae,
ad quam commūnēs exercērēmus amōrēs.
Quō mea sē mollī candida dīva pede 70
intulit et trītō fulgentem in līmine plantam
innīxa argūtā cōnstituit soleā,
coniugis ut quondam flagrāns advēnit amōre
Prōtesilāēam Lāodamīa domum
inceptam frūstrā, nōndum cum sanguine sacrō 75
hostia caelestīs pācificāsset erōs.
Nīl mihi tam valdē placeat, Ramnūsia virgō,
quod temere invītīs suscipiātur eris.
Quam iēiūna pium dēsīderat āra cruōrem,
docta est āmissō Lāodamīa virō, 80
coniugis ante coācta novī dīmittere collum,
quam veniēns ūna atque altera rūrsus hiems
noctibus in longīs avidum saturāsset amōrem,
posset ut abruptō vīvere coniugiō,
quod scībant Parcae nōn longō tempore abesse, 85
sī mīles mūrōs īsset ad Īliacōs.
Nam tum Helenae raptū prīmōrēs Argīvōrum
coeperat ad sēsē Troia ciēre virōs,
Troia (nefās!) commūne sepulcrum Asiae Eurōpaeque,
Troia virum et virtūtum omnium acerba cinis, 90
quaene etiam nostrō lētum miserābile frātrī
attulit. ei miserō frāter adēmpte mihī
ei miserō frātrī iūcundum lūmen adēmptum,
tēcum ūnā tōta est nostra sepulta domus,
omnia tēcum ūnā periērunt gaudia nostra, 95
quae tuus in vītā dulcis alēbat amor.
Quem nunc tam longē nōn inter nōta sepulcra
nec prope cognātōs compositum cinerēs,
sed Troia obscēna, Troia īnfēlīce sepultum
dētinet extrēmō terra aliēna solō. 100
Ad quam tum properāns fertur simul undique pūbēs
Graeca penetrālīs dēseruisse focōs,
nē Paris abductā gāvīsus lībera moechā
ōtia pācātō dēgeret in thalamō.
Quō tibi tum cāsū, pulcerrima Lāodamīa, 105
ēreptum est vītā dulcius atque animā
coniugium: tantō tē absorbēns vertice amōris
aestus in abruptum dētulerat barathrum,
quāle ferunt Graiī Pheneum prope Cyllēnēum
siccāre ēmulsā pingue palūde solum, 110
quod quondam caesīs montis fōdisse medullīs
audit falsiparēns Amphitryōniadēs,
tempore quō certā Stymphālia mōnstra sagittā
perculit imperiō dēteriōris erī,
plūribus ut caelī tererētur iānua dīvīs, 115
Hēbē nec longā virginitāte foret.
Sed tuus altus amor barathrō fuit altior illō,
quī tamen indomitam ferre iugum docuit.
nam nec tam cārum cōnfectō aetāte parentī
ūna caput sērī nāta nepōtis alit, 120
quī cum dīvitiīs vix tandem inventus avītīs
nōmen testātās intulit in tabulās,
impia dērīsī gentīlis gaudia tollēns,
suscitat ā cānō volturium capitī:
nec tantum niveō gāvīsa est ūlla columbō 125
compār, quae multō dīcitur improbius
ōscula mordentī semper dēcerpere rōstrō,
quam quae praecipuē multivola est mulier.
Sed tū hōrum magnōs vīcistī sōla furōrēs,
ut semel es flāvō conciliāta virō. 130
Aut nihil aut paulum cui tum concēdere digna
lūx mea sē nostrum contulit in gremium,
quam circumcursāns hinc illinc saepe Cupīdō
fulgēbat crocinā candidus in tunicā.
Quae tamen etsī ūnō nōn est contenta Catullō, 135
rāra verēcundae fūrta ferēmus erae
nē nimium sīmus stultōrum mōre molestī.
Saepe etiam Iūnō, maxima caelicolum,
coniugis in culpā flagrantem concoquit īram,
nōscēns omnivolī plūrima fūrta Iovis. 140
Atquī nec dīvīs hominēs compōnier aequum est,
***
***
ingrātum tremulī tolle parentis onus.
Nec tamen illa mihī dextrā dēducta paternā
frāgrantem Assyriō vēnit odōre domum,
sed fūrtīva dedit mīrā mūnuscula nocte, 145
ipsius ex ipsō dēmpta virī gremiō.
Quārē illud satis est, sī nōbīs is datur ūnīs
quem lapide illa diēs candidiōre notat.
Hoc tibi, quod potuī, cōnfectum carmine mūnus
prō multīs, Allī, redditur officiīs, 150
nē vestrum scabrā tangat rūbīgine nōmen
haec atque illa diēs atque alia atque alia.
Hūc addent dīvī quam plūrima, quae Themis ōlim
antīquīs solita est mūnera ferre piīs.
Sītis fēlīcēs et tū simul et tua vīta, 155
et domus illa in quā lūsimus et domina,
et quī prīncipiō nōbīs terram dedit aufert,
ā quō sunt prīmō tanta parāta bona,
et longē ante omnēs mihi quae mē cārior ipsō est,
lūx mea, quā vīvā vīvere dulce mihi est. 160
vocabulary
opprimō opprimere oppressī oppressus: press against; overwhelm
acerbus –a –um: bitter; cruel, harsh, painful
cōnscrībō cōnscrībere cōnscrīpsī cōnscrīptus: enroll; write down
epīstolium –iī n.: short letter
naufragus –a –um: a shipwrecked person
ēiciō ēicere ēiēcī ēiectus: throw out, expel, eject
spūmō spūmāre spūmāvī spūmātus: foam, froth
sublevō sublevāre sublevāvī sublevātus: raise, lift
restituō restituere restituī restitūtus: rebuild; restore, cure; give back unharmed or in its original state
Venus –eris f.: Venus or Aphrodite, goddess of love and charm
requiēscō requiēscere requiēvī requiētum: rest, find relief
lectus lectī m.: bed, couch
caelebs caelibis: without a spouse; unpartnered, celibate
perpetior –petī –pessus sum: undergo; allow
scrīptor –ōris m.: writer
Mūsa –ae f.: a muse, divine patroness of poetry
oblectō oblectāre oblectāvī oblectātum: delight
ānxius –a –um: anxious
pervigilō pervigilāre pervigilāvī pervigilātus: stay awake all night
hinc: from this place or point
īgnōtus –a –um: unknown
incommodum –ī n.: detriment, harm; pl., misfortune
Allius –iī m.: a friend of Catullus
neu or neve: and that… not
mersō –āre –āvī –ātum: submerge, plunge, overwhelm
pūrus –a –um: clean, pure; plain, unembellished
iūcundus –a –um: pleasant, delightful
floridus –a –um: full of flowers, flowery
vēr vēris n.: spring
lūdō lūdere lūsī lūsus: play
nescius –a –um: ignorant, unaware
amārities –eī f.: bitterness
lūctus lūctūs m.: the expression of grief; lamentation, grief, sorrow
frāternus –a –um: of or from a brother, fraternal
ō: interjection, expressing grief, pleasure, indignation, or adjuration
adimō adimere adēmī adēmptus: remove, take
commodum commodī n.: advantage, benefit
ūnā: together; at the same time
sepeliō sepelīre sepeliī/sepelīvī sepultum: buried
interitus interitūs m.: violent or untimely death
dēlicia dēliciae f. (often plural) or delici(ōl)um –ī m.: pleasure; pl. pet, darling
quod: because, the fact that
Vērōna –ae f.: town in Gallia Transpadana, birthplace of Catullus
Catullus –ī m.: cognomen of Gaius Valerius Catullus
nota notae f.: mark; quality, character
frīgidus –a –um: chilly, cold; (of language, rhetoric, etc.) feeble, tedious, frigid
tepefactō –āre: to be in the habit of warming
cubīle cubīlis n.: bed, couch
īgnōscō īgnōscere īgnōvī īgnōtus: forgive (w/ dat.)
tribuō tribuere tribuī tribūtus: apportion, grant
nequeō nequīre nequiī/nequīvī nequitum: to be unable (to)
Rōma Rōmae f.: the city of Rome
carpō carpere carpsī carptum: pluck, pull at; press on along (a way, journey, period of time, etc.); carp at, criticize
capsula –ae f.: a small cylindrical case for holding book rolls
malignus –a –um: ungenerous, spiteful; grudging, poor, mean, scanty
ingenuus –a –um: native, natural; befitting a free-born person, generous, frank; (m. or f. subst.) a freeborn person
ultrō: to a point farther off; of one's own accord, unasked
reticeō –cēre –cuī: refrain from speaking, keep silent
oblīvīscor oblīvīscī oblītus sum: forget, w/ gen. or acc. of object forgotten
porrō: straight on; hereafter
charta chartae f.: a sheet or roll of papyrus
anus anūs f.: old woman; as fem. adj., old, aged
notescō –tescere –tuī: become known or famous
mortuus –a –um: dead
tenuis tenue: thin
texō –ere –texuī –textus: weave
sublīmis sublīme: high
arānea arāneae f.: spiderweb, cobweb; spider
tēla tēlae f.: cloth on the loom; spider's web
duplex –icis: folded double; double, two-sided
Amathūsia –ae f.: Venus as worshipped at Amathus
torreō –ēre –uī tostus: scorch, parch
Trīnacriaus (Trīnacrius) –a –um: Sicily, so-called because of its triangular shape
rūpēs –is f.: cliff, crag
lympha –ae f.: a water nymph; (poet.) water
Oetaeus –a –um: of Mt. Oeta in southern Thessaly, traditionally associated with the evening star and the hot springs of Thermopylae
Mālius –a –um: of Malis in southern Thessaly, near Thermopylae
Thermopylae –ārum f.: Gk. "Hot Gates", the narrow passage between Mt. Oeta and the Malian Gulf, named after its hot springs, where the Spartans resisted the Persian invasion of 480 B. C.
assiduus –a –um: settled; constantly present, persistent, unremitting
tābescō tābescere tābuī: waste away
flētus fletūs m.: weeping; tears
cessō cessāre cessāvī cessātus: hold back, desist
imber imbris m.: rain; (metaph.) a shower of tears
madeō –ēre: be wet; e.g., with tears
gena –ae f.: cheek
āerius –a –um: of the air, airy
pellūceō –lūcēre –lūxī —: transmit or emit light; shine
vertex verticis m.: whirlpool, whirlwind; top of the head; summit
rīvus –ī m.: stream
muscosus –a –um: mossy
prōsiliō –īre –uī (–īvī or –iī): rush forth; jump up suddenly
prōnus –a –um: leaning forward, angling or sloping toward the ground; sloping; face down, prone; flat
praeceps praecipitis: plunging headfirst; headlong; sudden
vallēs vallis f.: valley
volvō volvere voluī volūtum: cause to roll
dēnsus –a –um: dense, closely packed
viātor –ōris m.: traveler
lassus –a –um: tired, weary
sūdor sūdōris m.: sweat, perspiration
levāmen –inis n.: relief, solace, comfort
exūrō –ere –ussī –ūstus: burnt; parched
aestus aestūs m.: heat, hot weather; swell (of the sea), flood; tumult
hiulcō –āre: cause to crack open
iactō iactāre iactāvī iactātus: throw; toss about, torment
turbō (turben) turbinis m.: anything that spins; whirlwind, tornado; maelstrom; a weight used in spinning
nauta nautae m.: sailor
lēniter lēnius (comp.) lēnissimē (superl.): gently; without drastic effect
aspīrō (adspīrō) adspīrāre adspīrāvī adspīrātus: breathe; blow
Pollūx –ūcis m.: son of Tyndarus and Leda, brother of Castor and fellow-patron of sailors
Castor –oris m.: son of Leda and Tyndareus, twin brother of Pollux; one of a twin constellation used in navigation; patron (with his brother Pollux) of seafarers and ships
implōrō implōrāre implōrāvī implōrātus: ask for something with entreaty
patefaciō patefacere patefēcī patefactum: make open, open up
līmes –itis m.: boundary; lane, path
dīva –ae f.: goddess; any female immortal, e.g., the sea nymph Thetis
terō terere trīvī trītum: rub; tread, travese repeatedly
fulgeō fulgēre fulsī: shine brightly, gleam
planta –ae f.: sole of the foot
innītor –nītī –nixus sum: lean on, put one's weight on, press
argūtus –a –um: clear-sounding, squeaking, creaking
solea –ae f.: sandal
flagrō flagrāre flagrāvī flagrāturus: burn
Prōtesilāēus –a –um: of or belonging to Protesilaus
Lāodamīa –ae f.: Laodamia, wife of Protesilaus
hostia –ae f.: a sacrificial animal
pācificō –āre –āvī –ātum: placate, appease
erus –ī m.: master
valdē (valdius valdissimē): vigorously; strongly, greatly; very
Ramnūsius –a –um: of or native to Ramnus, a district of Attica (epithet of Nemesis, the Ramnusia virgo)
temerē: recklessly; without good cause
invītus –a –um: unwilling
iēiūnus –a –um: fasting, hungry, starved
cruor cruōris m.: blood (usually that of a wound)
collum collī n.: neck
avidus –a –um: greedy; ardently desirous, passionate
saturō saturāre saturāvī saturātus: fill, satisfy, sate
abrumpō abrumpere abrūpī abruptum: break; break off, separate
coniugium –iī n.: marriage, union; spouse
Parca –ae f.: a Roman goddess of birth; one of the Fates or Moirai
Īliacus –a –um: of Ilium, Trojan
Helena –ae f.: daughter of Zeus and Leda, wife of Menelaus, cause of Trojan War when Paris took her to Troy
raptus –ūs m.: robbery, plunder; abduction
prīmōris –e: chiefs, captains, leading men
Argus (Argīvus or Argeus or Argius) –a –um: Argive; by metonymy, Greek
Troia Troiae f.: the city and territory of Troy
cieō ciēre cīvī citus: move, set in motion; rouse, raise, produce
Asia –ae: Asia, esp. Asia Minor; the East
Eurōpa –ae f.: daughter of Phoenician king Agenor, carried off by Zeus in the form of a bull; Europe
lētum letī n.: death
miserābilis –e: pitiable, pathetic
ei: interj., monosyllabic expression of anguish
cognātus –a –um: related; as m. or f. subst., a relative
obscēnus (obscaenus) –a –um: unpropitious, ill-omened; loathsome; indecent
īnfēlīx īnfēlīcis: infertile; disastrous, unlucky
dētineō –ēre –uī –tentus: detain, hold
exter extera exterum: farthest, the farthest part of; final
solum –ī n.: base, floor; (sts. pl.) soil, earth, ground
pūbēs –is f.: the adult male population; manpower
Graecus (Grāius) –a –um: Greek
penetrālis –e: situated at the inside of a house; innermost
focus –ī m.: hearth
Paris –idis m.: Paris, son of Priam, seducer of Helen
abdūcō abdūcere abdūxī abductus: lead off, entice away
moecha moechae f.: adulteress; slut
pācātus –a –um: peaceful, calm, tranquil
dēgō –ere dēgī: spend (one's time, leisure, etc.)
thalamus –ī m.: bedroom
absorbeō –bēre –buī –ptum: devour, engulf
abruptus –a um: steep, sheer
barathrum –ī n.: pit, chasm, abyss
Pēnīos –īī m.: river that flows through the vale of Tempe in Thessaly, and its eponymous river-god
Cyllēnius –a –um: of or near Mt. Cyllene, in Arcadia; an epithet of Pheneus
siccō siccāre siccāvī siccātus: dry, drain
ēmulgeō –mulgēre –muslī –mulsum: milk; draw off
pinguis pingue: fath, rich
palūs –ūdis f.: swamp
fodiō fodere fōdī fossum: pierce; dig
medulla medullae f.: the marrow of the bones; the interior, inside, seat of the emotions
falsiparens –entis: having a pretended father; falsely fathered
Amphitryōniadēs –ae m.: Hercules, descendant of Amphitryon
Stymphālius –a –um: of Stymphalus, a territory in NE Arcadia, Greece
mōnstrum mōnstrī n.: portent, prodigy, apparition; monster; a monstrous act, attrocity
sagitta sagittae f.: arrow
percellō percellere perculī perculsum: strike down, kill
dēterior dēterior dēterius; dēterior –ius; dēterrimus –a –um: worse
iānua iānuae f.: door to a house, other building, or heaven
Hēbē –ēs f.: daughter of Zeus and Hera, goddess of youth, married to Hercules after his apotheosis
virginitās –ātis f.: virginity
indomitus –a –um: untamed; indomitable; violent
sērus –a –um: late
nāta (gnāta) –ae f.: daughter
nepōs nepōtis m.: grandson, descendant
avītus –a –um: of a grandfather; ancestral
testor –ārī –ātus sum: well-attested; signed in the presence of witnesses
tabula tabulae f.: a flat piece of wood; a wax-coated writing tablet; pl., account books
impius –a –um: wicked, irreligious, without pietas
dērīdeō –rīdēre –rīsī –rīsus: laughable, ridiculous
gentīlis –is m.: a member of the same gens, i.e., a distant relative
suscitō suscitāre suscitāvī suscitātus: rouse, dislodge
cānus –a –um: white, whitened
volturius –iī m.: vulture
niveus –a –um: snowy, white
columbus columbī m.: a male or cock pigeon
compar paris f.: wife, mate
improbus –a –um: morally unsound, wicked, flagrant, shameless; wanton
ōsculum –ī n.: kiss
mordeō mordēre momordī morsus: bite
dēcerpō –ere –sī –tus: pluck off, snatch
rōstrum rōstrī n.: the snout or muzzle of an animal; the beak of a bird or ship
praecipuē: peculiarly, especially
multivolus –a –um: promiscuous, lusting after many, amorous
flāvus –a –um: yellow, gold-colored, blonde
conciliō conciliāre conciliāvī conciliātus: unite, join; attract, endear, win over, obtain
gremium gremi(ī) n.: lap
circumcursō –āre –āvī –ātum: run around
illinc: from there
Cupīdō –inis m.: desire; object of desire (as term of affection); Cupid or Eros, companion of Venus/Aphrodite, personification of sexual desire
crocinus –a –um: made of saffron; saffron yellow
tunica tunicae f.: tunic, a standard garment worn by both sexes
etsī: conj., although
contentus –a –um: satisfied
verēcundus –a –um: scrupulous; modest, honorable, restrained, seemly
fūrtum fūrtī n.: theft; any sneaky act
(h)era –ae f.: a woman in relation to her sevants; mistress, i.e., the woman or goddess one serves (as opp. to a kept woman)
stultus –a –um: stupid, foolish
molestus –a –um: troublesome, annoying
Iūnō Iūnōnis f.: Juno, consort of Jupiter, identified with Gk. Hera
caelicola –ae m./f.: an inhabitan of heaven, god or goddess
concoquō concoquere concōxī concoctus: cook down; digest; tolerate, stomach
omnivolus –a –um: that desires all, all-desiring
Iuppiter Iovis m.: Juppiter or Zeus, chief of the Olympian gods; by metonymy, the weather, wind, sky
atquī or atquīn: conj., but; moreover
tremulus –a –um: shaky, trembling; shaking (voluntarily, as one dandling an infant)
paternus –a –um: of a father; paternal
fragrō fragrāre fragrāvī fragrātus: fragrant, redolent, sweet-smelling
Assyrius –a –um: Assyrian; (by extension) Asiatic, oriental
odor –ōris m.: smell, odor, fragrance
furtīvus –a –um: secret, furtive
mīrus –a –um: extraordinary, remarkable
mūnusculum –ī n.: a small gift or favor
dēmō dēmere dēmpsī dēmptus: remove, take away
notō notāre notāvī notātus: mark, stain
scaber –bra –brum: rough, scabrous from disease, scabbed
robigō (rub–) robiginis f.: rust; blight
Themis –is f.: Greek goddess associated with justice
prīmō (prīmīs): at first, in the first place; at the beginning
vīvus –a –um: living, alive