C. PLĪNIUS TACITŌ SUŌ S.

Petis ut tibi avunculī meī exitum scrībam, quō vērius trādere posterīs possīs. Grātiās agō; nam videō mortī eius, sī celebrētur ā tē, immortālem glōriam esse prōpositam. [2] Quamvīs enim pulcherrimārum clāde terrārum, ut populī ut urbēs memorābilī cāsū, quasi semper vīctūrus occīderit, quamvīs ipse plūrima opera et mānsūra condiderit, multum tamen perpetuitātī eius scrīptōrum tuōrum aeternitās addet. [3] Equīdem beātōs putō, quibus deōrum mūnere datum est aut facere scrībenda aut scrībere legenda, beātissimōs vērō quibus utrumque. Hōrum in numerō avunculus meus et suīs librīs et tuīs erit. Quō libentius suscipiō, dēposcō etiam quod iniungis.

[4] Erat Mīsēnī classemque imperiō praesēns regēbat. Nōnum kal. Septembrēs hōrā ferē septimā māter mea indicat eī adpārēre nūbem inūsitātā et magnitūdine et speciē. [5] Ūsus ille sōle, mox frīgidā, gustāverat iacēns studēbatque; poscit soleās, ascendit locum ex quō maximē mīrāculum illud cōnspicī poterat. Nūbēs—incertum procul intuentibus ex quō monte (Vesuvium fuisse posteā cognitum est)—oriēbātur, cuius similitūdinem et fōrmam nōn alia magis arbor quam pīnus expresserit. [6] Nam longissimō velut truncō ēlāta in altum quibusdam rāmīs diffundēbātur, crēdō quia recentī spīritū ēvecta, dein senēscente eō dēstitūta aut etiam pondere suō vīcta in lātitūdinem vānēscēbat, candida interdum, interdum sordida et maculōsa prout terram cineremve sustulerat. 

[7] Magnum propiusque nōscendum ut ērudītissimō vīrō vīsum. Iubet liburnicam aptārī; mihi sī venīre ūnā vellem facit cōpiam; respondī studēre mē mālle, et forte ipse quod scrīberem dederat. [8] Ēgrediēbātur domō; accipit cōdicillōs Rectīnae, Tascī, imminentī perīculō exterritae (nam villa eius subiacēbat, nec ūlla nisi nāvibus fuga): ut sē tantō discrīminī ēriperet ōrābat. [9] Vertit ille cōnsilium et quod studiōsō animō incohāverat obit maximō. Dēdūcit quadrirēmēs, ascendit ipse nōn Rectīnae modō sed multīs (erat enim frequēns amoenitās ōrae) lātūrus auxilium. [10] Properat illūc unde aliī fugiunt, rēctumque cursum rēcta gubernācula in perīculum tenet adeō solūtus metū, ut omnēs illīus malī mōtūs, omnēs figūrās, ut dēprēnderat oculīs dictāret ēnotāretque. 

[11] Iam nāvibus cinis incīdēbat, quō propius accēderent, calidior et dēnsior; iam pūmicēs etiam nigrīque et ambustī et frāctī igne lapidēs; iam vadum subitum ruīnāque montis lītora obstantia. Cūnctātus paulum an retrō flecteret, mox gubernātōrī ut ita faceret monentī 'Fortēs' inquit 'fortūna iuvat: Pomponiānum pete.' [12] Stabiīs erat dirēmptus sinū mediō (nam sēnsim circumāctīs curvātīsque lītoribus mare īnfunditur); ibi quamquam nōndum perīculō adpropinquante, cōnspicuō tamen et cum crēsceret proximō, sarcinās contulerat in nāvēs, certus fugae sī contrārius ventus resēdisset. Quō tunc avunculus meus secundissimō invectus, complectitur trepidantem cōnsōlātur hortātur, utque timōrem eius suā sēcūritāte lēnīret, dēferrī in balineum iubet; lōtus accubat cēnat, aut hilarīs aut (quod aequē magnum) similis hilarī.

[13] Interim ē Vesuviō monte plūribus locīs lātissimae flammae altaque incendia relūcēbant, quōrum fulgor et clāritās tenebrīs noctis excitābātur. Ille agrestium trepidātiōne ignēs relictōs dēsertāsque vīllās per sōlitūdinem ārdēre in remedium formīdinis dictitābat. Tum sē quiētī dedit et quiēvit vērissimō quidem somnō; nam meātus animae, quī illī propter amplitūdinem corporis gravior et sonantior erat, ab iīs, quī līminī obversābantur, audiēbātur. [14] Sed ārea ex quā diaeta adībātur ita iam cinere mixtīsque pūmicibus opplēta surrēxerat, ut, sī longior in cubiculō mora, exitus negārētur. Excitātus prōcēdit, sēque Pomponiānō cēterīsque quī pervigilāverant reddit. [15] In commūne cōnsultant, intrā tēcta subsistant an in apertō vagentur. Nam crēbrīs vastīsque tremōribus tēcta nūtābant, et quasi ēmōta sēdibus suīs nunc hūc nunc illūc abīre aut referrī vidēbantur. [16] Sub dīō rūrsus quamquam levium exēsōrumque pūmicum cāsus metuēbātur, quod tamen perīculōrum collātiō ēlēgit; et apud illum quidem ratiō ratiōnem, apud aliōs timōrem timor vīcit.

Cervīcālia capitibus imposita linteīs cōnstringunt; id mūnīmentum adversus incīdentia fuit. [17] Iam diēs alibī, illīc nox omnibus noctibus nigrior dēnsiorque; quam tamen facēs multae variaque lūmina solvēbant. Placuit ēgredī in lītus, et ex proximō adspicere ecquid iam mare admitteret; quod adhūc vastum et adversum permanēbat. [18] Ibi super abiectum linteum recubāns semel atque iterum frīgidam aquam poposcit hausitque. Deinde flammae flammārumque praenūntius odor sulpuris aliōs in fugam vertunt, excitant illum. [19] Innītēns servolīs duōbus adsurrēxit et statim concīdit, ut ego colligō, crassiōre cālīgine spīritū obstrūctō, clausōque stomachō, quī illī nātūra invalidus et angustus et frequenter aestuāns erat. [20] Ubi diēs redditus (is ab eō quem novissimē vīderat tertius), corpus inventum integrum inlaesum opertumque ut fuerat indūtus: habitus corporis quiēscentī quam dēfūnctō similior.

[21] Interim Mīsēnī ego et māter—sed nihil ad historiam, nec tū aliud quam dē exitū eius scīre voluistī. Fīnem ergō faciam. [22] Ūnum adiciam, omnia mē quibus interfueram quaeque statim, cum maximē vēra memorantur, audieram, persecūtum. Tū potissima excerpēs; aliud est enim epistulam aliud historiam, aliud amīcō aliud omnibus scrībere. Valē.

    exitus –ūs, m.: departure

    quō: that

    immortālis –e: immortal

    clādēs –is, f.: destruction2

    memorābilis –e: memorable

    occidō –cidere –cidī –cāsus: to go down; set; fall

    multum –ī, n.: much (of something)

    perpetuitās –ātis, f.: continuity, perpetuity

    scripta –ōrum, n. pl.: writings, works (in poetry or prose)

    aeternitās –tātis, f.: eternity, timelessness; eternal life

    equidem: indeed3

    libenter: willingly

    dēposcō –poscere –poposcī —: to demand

    iniungō –iungere –iūnxī –iūnctum: to fasten, join

    nōnus –a –um: 9th (novem, 9)4

    kal.: = Kalendae –ārum (f.), Kalends, first day of the month

    September –bris –bre: pertaining to September, the seventh month of the Roman year

    septimus –a –um: 7th (septem, 7)

    inūsitātus –a –um: unusual

    gustō –āre –āvī –ātus: to taste5

    solea –ae, f.: sandal

    mīrāculum –ī, n.: a marvel

    cōnspiciō –spicere –spexī –spectus: to catch sight of, behold

    nūbēs –is, f.: cloud

    incertus –a –um: uncertain

    intueor intuērī intuitus sum: to look at

    Vesuvius –ī, m.: Vesuvius (a place)

    similitūdō –inis, f.: likeness

    pīnus –ūs (–ī), f.: pine tree

    exprimō –primere –pressī –pressum: to press, express

    truncus –ī, m.: the stem6

    efferō efferre extulī ēlātus: to carry out or away

    altum altī, n.: deep sea; height

    rāmus –ī, m.: branch

    diffundō –fundere –fūdī –fūsus: to pour round about

    ēvehō –vehere –vexī –vectus: to carry forth; carry up

    senescō senescere senuī: to grow old, deteriorate

    dēstituō –ere –uī –ūtum: to set down; leave alone

    lātitūdō –is, f.: breadth

    vānescō –ere — — : to disappear, vanish

    interdum: sometimes

    sordidus –a –um: dirty, sordid

    maculōsus –a –um: spotted, speckled

    prout: proportionately as, just as

    ērudītus –a –um: clever, skilled7

    liburnica –ae, f.: light ship

    aptō –āre –āvī –ātus: to adapt to, prepare; fit together, join

    ūnā: together

    cōdicillus –ī, m.: writing tablet; letter8

    Rēctīna –ae, f.: Rectina (name)

    Cascus –ī, m.: Cascus (name)

    immineō –ēre — —: to threaten; overhang

    exterreō –terrēre –terruī –territus: to frighten; alarm

    subiaceō –iacēre — —: to lie under or near any thing; to belong to or be connected with

    discrīmen –is, n.: division, crisis, difference

    studiōsus –a –um: eager9

    incohō –āre –āvī –ātus: to lay the foundation; begin

    obeō –īre –iī (–īvī) –itum: to go to, visit, survey

    quadrirēmis –e: having four banks of oars, quadrireme

    multī –ōrum, m.: subst.

    amoenitās –ātis, f.: pleasantness, delightfulness

    ōra –ae, f.: shore, coast

    gubernāculum –ī, n.: helm, tiller10

    malum –ī, n.: evil, calamity

    mōtus –ūs, m.: motion, movement

    figūra –ae, f.: form, shape

    dēprehendō –prehendere –prehendī –prehensus: to catch, seize, understand

    dictō –āre –āvi –ātus: to say often, declare

    ēnotō –āre –āvi –ātus: to note down

    quō: expresses degree of difference11

    calidus (caldus) –a –um: warm, hot

    dēnsus –a –um: thick, dense

    pūmex –icis, m.: pumice–stone (feminine in Catullus)

    ambūrō –ere –ussī –ūstus: to burn round

    vadum –ī, n.: ford; shallow

    subitus –a –um: having come up suddenly; unexpected

    ruīna –ae, f.: collapse

    obstō –stāre –stitī –stātum: to stand before, stand in the way

    cūnctor –ārī –ātus sum: to delay

    paulum (paululum): a little

    retrō: backwards

    flectō flectere flēxī flexus: to bend

    gubernātor –ōris, m.: helmsman

    Stabiae –ārum, f.: Stabiae (place)12

    dirimō –ere –ēmī –ēmptus: to take asunder; to separate

    sēnsim: little by little, just perceptibly

    circumagō –agere –ēgī –actum: to take someone out of his/her way

    curvō –āre –āvī –ātus: to bend

    īnfundō –ere –fūdī –fūsus: to pour into or upon

    appropinquō –propinquāre –propinquavī —: to approach, draw near

    cōnspicuus –a –um: in view, visible

    sarcina –ae, f.: burden, baggage

    contrārius –a –um: opposite

    resīdō –ere –sīdere –sēdī: to sit down, sink down, shrink

    avunculus –ī, m.: maternal uncle

    invehō –ere –vexī –vectus: to carry into or forward; (pass.)

    complector –plectī –plexus sum: to embrace

    trepidō –āre –āvī –ātus: to be agitated

    cōnsōlor –ārī –ātus sum (cōnsōlō –āre): to comfort, console

    sēcūritās –ātis, f.: freedom from anxiety or danger

    lēniō –īre –īvī –ītus: to alleviate

    balneum (balineum) –ī, n. (balneus –ī, m.; balnae –ārum, f.): a bath

    lavō –āre (–ere) –āvī lōtus (lautus): to wash

    accubō –cubāre –cubuī –cubitus: to lie near or by

    cēnō –āre –āvī –ātus: to dine

    hilaris –e: cheerful

    incendium –i(ī), n.: fire13

    relūceō –lūcēre –lūxī — : to shine back or again

    fulgor –ōris, m. (fulgur –ūris, n.): lightning, flash, brightness

    clāritās –tātis, f.: brightness, brilliance, splendor

    excitō –citāre –citāvī –citātus: to stir up, arouse, put into motion

    agrestis –e: rural, rustic

    trepidātiō –ōnis, f.: agitation, confusion

    vīlla –ae, f.: estate

    sōlitūdō –inis, f.: solitude, waste land

    remedium –ī, n.: cure

    formīdō –inis, f.: fear

    dictitō –āre –āvī –ātus: to say often, reiterate, name repeatedly

    quiēs –ētis, f.: sleep, rest

    meātus –ūs, m.: going; passage

    amplitūdō –inis, f.: width

    sonāns –antis: sounding

    obversor –versārī: to make an appearance

    area arae, f.: open space, threshing floor, forecourt13

    diaeta –ae, f.: cabin

    oppleō –plēre –plēvī –plētum: to fill up

    cubiculum –ī, n.: bedroom

    Pompōniānus –a –um: of Pomponius

    pervigilō –vigilāre –vigilāvī –vigilātus: to keep vigil

    cōnsultō –āre –āvi –ātus: to reflect, deliberate15

    subsistō –sistere –stitī — : to stand after; halt

    apertum –ī, n.: open space

    vagor –ārī –ātus sum: to wander about

    crebēr crēbra crēbrum: thick, crowded, close

    tremor –ōris, m.: trembling; quaking; tremor

    nūtō –āre –āvī –ātus: to nod; sway to and fro

    ēmoveō –movēre –mōvī –mōtus: to move off or away; throw off

    dīvus (dīus) –a –um: divine16

    exedō –edere –ēdī –ēsus: to eat out

    collātiō (conlātiō) –ōnis, f.: a bringing together

    cervīcal (cervīcāle) –ālis, n.: pillow

    cōnstringō –stringere –strinxī –strictus: to confine, hinder, make smaller

    mūnīmentum –ī (mūnīmen –inis, n.): a fortification

    incidentia –ium, n.pl.: occurrences, events

    alibī (abiubī)+: elsewhere17

    sōlor –āri –ātus sum: to console

    proximus –a –um: nearest

    ecquid: anyone? anything?

    admittō –mittere –mīsī –mīssus: to send to, admit

    vāstus –a –um: empty; vast

    permaneō –manēre –mānsī –mānsum: to remain

    abiciō –icere –iēcī –iectum: to throw down/away18

    linteum –ī, n.: linen cloth, napkin; sailcloth; a sail

    recubō –cubāre –cubāvī –cubātus: to be lying back or down; recline; be extended; lie

    frīgida –ae, f.: cold water

    hauriō haurīre hausī hastus: to drain, drink, swallow

    praenūntius –a –um: foreboding, of omen

    odor –ōris, m.: scent

    sulphur (sulphur) –uris, n.: sulphur

    innītor –nītī –nixus sum: to lean on, put one's weight on, press19

    servulus –ī, m.: young slave

    adsurgō –surgere –surrēxī –surrēctus: to rise up; rise

    concidō –cidere –cidī: to fall down

    crassus –a –um: thick, fat; crass, coarse

    cālīgō –inis, f.: mist

    obstruō –struere –strūxī –strūctus: to build before or against; to stop

    stomachus –ī, m.: the gullet; chest

    invalidus –a –um: not strong

    angustus –a –um: narrow

    frequenter: in large numbers, in crowds; often, frequently; generally, widely

    interaestuō –āre –āvī –ātus: to be restless

    illaesus –a –um: unhurt, unharmed, uninjured, unimpaired20

    operiō –perīre –peruī –pertum: to cover, hide

    induō –duere –duī –dūtus: to put on, clothe

    habitus –ūs, m.: condition, appearance, style of dress

    dēfungor –fungī –fūnctus sum: to finish, complete

    Mīsēnum –ī, n.: Misenum, a town in Campania21

    historia –ae, f.: a narrative of past events, history

    adiciō –icere –iēcī –iectus: to throw to22

    memorō –āre –āvī –ātus: to remember

    persequor –sequī –secūtus sum: to pursue

    excerpō –cerpere –cerpsī –cerptum: to select for removal, take away

    article Nav
    Previous
    Next