ἔνθʼ αὖτʼ ἄλλʼ ἐνόησε θεά, γλαυκῶπις Ἀθήνη·795
εἴδωλον ποίησε, δέμας δʼ ἤικτο γυναικί,
Ἰφθίμῃ, κούρῃ μεγαλήτορος Ἰκαρίοιο,
τὴν Εὔμηλος ὄπυιε Φερῇς ἔνι οἰκία ναίων.
πέμπε δέ μιν πρὸς δώματʼ Ὀδυσσῆος θείοιο,
ἧος Πηνελόπειαν ὀδυρομένην γοόωσαν800
παύσειε κλαυθμοῖο γόοιό τε δακρυόεντος.
ἐς θάλαμον δʼ εἰσῆλθε παρὰ κληῖδος ἱμάντα,
στῆ δʼ ἄρʼ ὑπὲρ κεφαλῆς, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν·
εὕδεις, Πηνελόπεια, φίλον τετιημένη ἦτορ;
οὐ μέν σʼ οὐδὲ ἐῶσι θεοὶ ῥεῖα ζώοντες805
κλαίειν οὐδʼ ἀκάχησθαι, ἐπεί ῥʼ ἔτι νόστιμός ἐστι
σὸς παῖς· οὐ μὲν γάρ τι θεοῖς ἀλιτήμενός ἐστι.
τὴν δʼ ἠμείβετʼ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια,
ἡδὺ μάλα κνώσσουσʼ ἐν ὀνειρείῃσι πύλῃσιν·
τίπτε, κασιγνήτη, δεῦρʼ ἤλυθες; οὔ τι πάρος γε810
πωλέαι, ἐπεὶ μάλα πολλὸν ἀπόπροθι δώματα ναίεις·
καί με κέλεαι παύσασθαι ὀιζύος ἠδʼ ὀδυνάων
πολλέων, αἵ μʼ ἐρέθουσι κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
ἣ πρὶν μὲν πόσιν ἐσθλὸν ἀπώλεσα θυμολέοντα,
παντοίῃς ἀρετῇσι κεκασμένον ἐν Δαναοῖσιν,815
ἐσθλόν, τοῦ κλέος εὐρὺ καθʼ Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἄργος·
νῦν αὖ παῖς ἀγαπητὸς ἔβη κοίλης ἐπὶ νηός,
νήπιος, οὔτε πόνων ἐὺ εἰδὼς οὔτʼ ἀγοράων.
τοῦ δὴ ἐγὼ καὶ μᾶλλον ὀδύρομαι ἤ περ ἐκείνου·
τοῦ δʼ ἀμφιτρομέω καὶ δείδια, μή τι πάθῃσιν,820
ἢ ὅ γε τῶν ἐνὶ δήμῳ, ἵνʼ οἴχεται, ἢ ἐνὶ πόντῳ·
δυσμενέες γὰρ πολλοὶ ἐπʼ αὐτῷ μηχανόωνται,
ἱέμενοι κτεῖναι πρὶν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι.
τὴν δʼ ἀπαμειβόμενον προσέφη εἴδωλον ἀμαυρόν·
θάρσει, μηδέ τι πάγχυ μετὰ φρεσὶ δείδιθι λίην·825
τοίη γάρ οἱ πομπὸς ἅμʼ ἔρχεται, ἥν τε καὶ ἄλλοι
ἀνέρες ἠρήσαντο παρεστάμεναι, δύναται γάρ,
Παλλὰς Ἀθηναίη· σὲ δʼ ὀδυρομένην ἐλεαίρει·
ἣ νῦν με προέηκε τεῒν τάδε μυθήσασθαι.
τὴν δʼ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·830
εἰ μὲν δὴ θεός ἐσσι θεοῖό τε ἔκλυες αὐδῆς,
εἰ δʼ ἄγε μοι καὶ κεῖνον ὀιζυρὸν κατάλεξον,
ἤ που ἔτι ζώει καὶ ὁρᾷ φάος ἠελίοιο,
ἦ ἤδη τέθνηκε καὶ εἰν Ἀίδαο δόμοισι.
τὴν δʼ ἀπαμειβόμενον προσέφη εἴδωλον ἀμαυρόν·835
οὐ μέν τοι κεῖνόν γε διηνεκέως ἀγορεύσω,
ζώει ὅ γʼ ἦ τέθνηκε· κακὸν δʼ ἀνεμώλια βάζειν.
ὣς εἰπὸν σταθμοῖο παρὰ κληῖδα λιάσθη
ἐς πνοιὰς ἀνέμων. ἡ δʼ ἐξ ὕπνου ἀνόρουσε
κούρη Ἰκαρίοιο· φίλον δέ οἱ ἦτορ ἰάνθη,840
ὥς οἱ ἐναργὲς ὄνειρον ἐπέσσυτο νυκτὸς ἀμολγῷ.
μνηστῆρες δʼ ἀναβάντες ἐπέπλεον ὑγρὰ κέλευθα
Τηλεμάχῳ φόνον αἰπὺν ἐνὶ φρεσὶν ὁρμαίνοντες.
ἔστι δέ τις νῆσος μέσσῃ ἁλὶ πετρήεσσα,
μεσσηγὺς Ἰθάκης τε Σάμοιό τε παιπαλοέσσης,845
Ἀστερίς, οὐ μεγάλη· λιμένες δʼ ἔνι ναύλοχοι αὐτῇ
ἀμφίδυμοι· τῇ τόν γε μένον λοχόωντες Ἀχαιοί.
notes
796 εἴδωλον: here, an image appearing in a dream.
797 Ἰφθίμῃ: Iphthime is the sister of Penelope and wife of Eumelos, the son of Admetus and Alcestis. Eumelos led the troops from Pherai in the Trojan War (Iliad 2.711–15).
798 Φερῇς ἔνι: anastrophe.
800 ἧος: ἕως ( = ἵνα), introducing a purpose clause with aorist optative (Smyth 2419).
801 παύσειε: accusative of person + genitive of what the person is doing (LSJ παύω 2).
801 γόοιό τε δακρυόρντος: "tearful lamenting."
802 παρὰ κληῖδος ἱμάντα: “past the strap of the door-bolt,” that is, slipping through the closed and bolted door (“through the keyhole,” Stanford).
805 οὐ ... οὐδὲ: the negative is repeated in the line for emphasis (Smyth 2762).
806 νόστιμός: “able (or likely) to return” (LSJ νόστιμος I.2).
807 ἀλιτήμενός: “sinful,” ptc., used as an adjective (LSJ ἀλιταίνω 4).
809 ἐν ὀνειρείῃσι πύλῃσιν: the “gates of dreams,” one made of horn and one of ivory, are described in 19.560–69, the model for Aeneid 6.893–98.
811 πωλέαι: 2nd sing. impf. mid. indic. > πωλέομαι.
813 ἐρέθουσι: “disturb" > ἐρέθω (a poetic form of ἐρεθίζω).
814–16 a repetition of 4.724–26.
815 κεκασμένον: “excelling in,” masc. acc. sing. pres. ptc. > καίνυμαι, with dative.
818 πόνων … ἀγοράων: gens., with εἰδὼς (“having knowledge of …”). ἀγορά, in Homer, is “assembly” rather than “marketplace.”
819 τοῦ: Telemachus. ὀδύρομαι here takes a genitive (LSJ ὀδύρομαι 2).
819 ἐκείνου: Odysseus.
820 τοῦ: Telemachus. ἀμφιτρομέω takes a genitive.
820 δείδια: 1st sing. pf. act. indic. > δείδω.
821 ὅ γε: stating the subject of οἴχεται.
821 τῶν: “of those men,” demonstrative.
821 ἵν(α): “where.”
823 ἱέμενοι: "to desire" (LSJ ἵημι II.2).
825 θάρσει: 2nd sing. pres. imperat.
825 δείδιθι: 2nd sing. pf. imperat. (with present force) > δείδω.
826 οἱ πομπὸς ἅμ(α): “along with him as a guide.”
827 ἠρήσαντο: gnomic aor. > ἀράομαι.
829 τεῒν: = σοι.
832 εἰ δ᾽ ἄγε: “come now,” preceding an imperative (Smyth 2348).
832 κεῖνον ὀιζυρὸν: referring to Odysseus.
832 κατάλεξον: “tell me all about,” 2nd sing. aor. imperat. > καταλέγω, with accusative.
836 ἀγορεύσω: with accusative, like κατάλεξον in 832.
837 ζώει ὅ γ᾽ ἦ τέθνηκε: a disjunctive indirect question (“whether … or …”), with the initial ἤ omitted. For this construction, and the accentuation of ἦ, see LSJ ἤ A.II.2.b.
837 κακὸν: understand ἐστι.
838 παρὰ κληῖδα: “past the bolt.” See the note on 820.
838 λιάσθη: “shrank,” “disappeared,” 3rd sing. aor. mid./pass. indic. > λιάζομαι.
841 οἱ … ἐπέσσυτο: “hurried to her” > ἐπισεύω.
841 νυκτὸς ἀμολγῷ: "in the dead of night" > ἀμολγός.
846 ἔνι … αὐτῇ: “there are in it.”
846 ἔνι: = ἔνεισι > ἔνειμι.
847 τῇ: “there.”
847 τόν: Telemachus.
847 μένον: = ἔμενον, unaugmented impf.
vocabulary
αὖτε: again, in turn795
νοέω νοοῦμαι ––– ––– ––– –––: to observe, notice
θεά –ᾶς ἡ: a goddess
γλαυκῶπις –ιδος: with gleaming eyes, brighteyed
Ἀθηνᾶ –ᾶς ἡ: Athena, goddess of wisdom
εἴδωλον –ου τό: an image, phantom, likeness
δέμας –ατος τό: the form, body
Ἰφθίμη –ης ἡ: Iphthime, daughter of Icarius, the sister of Penelope and wife of Eumēlus
κόρη –ης ἡ: a maiden, maid, daughter
μεγαλήτωρ –ορος: great-hearted, heroic
Ἰκάριος –ου ὁ: Icarius, father of Penelope
Εὔμηλος –ου ὁ: Eumēlus, son of Admētus and Alcestis
ὀπυίω ὀπύσω ὤπυσα: to marry, wed, take to wife
Φεραί –ῶν αἱ: Pherae, a city in Thessaly, on Lake Boebēis, the residence of Admētus and Alcestis, and of Eumēlus
οἰκίον –ου τό: house; palace
ναίω – – – – –: to dwell, inhabit
μιν: him, her, it
δῶμα –ατος τό: a house
Ὀδυσσεύς –έως ὁ: Odysseus, king of Ithaca, hero of the Odyssey
Πηνελόπεια –ας ἡ: Penelope, the daughter of Icarius, and wife of Odysseus800
ὀδύρομαι ὀδυροῦμαι ὠδυράμην ––– ––– κατωδύρθην/ὠδύρθην: to lament, bewail, mourn for
γοάω γοήσω ἐγόησα/γόον ––– ––– ἐγοήθην: to wail, groan, weep
κλαυθμός –οῦ ὁ: a weeping
γόος –ου ὁ: wailing, groaning
δακρυόεις –εσσα –εν: tearful, much-weeping
θάλαμος or θάλᾶμος –ου ὁ: an inner room, bedroom
εἰσέρχομαι εἰσελεύσομαι εἰσῆλθον εἰσελήλυθα ––– –––: go in/into, enter
κλείς κλειδός ἡ: a door bolt
ἱμάς –άντος ὁ: a leather strap
ἄρα: particle: 'so'
μῦθος –ου ὁ: word, speech
εὕδω εὑδήσω εὕδησα: to sleep, lie down to sleep
φίλος –η –ον: friend; loved, beloved, dear
τετίημαι (perf. with no pres. in use): to be sorrowful, mourn
ἦτορ τό: the heart
ῥεῖα: easily, lightly805
ζῶ (or ζώω) ζήσω ἔζησα (or ἔζωσα) ἔζηκα: live
κλαίω/κλάω κλαύσομαι/κλαήσω ἔκλαυσα ––– κέκλαυμαι/κέκλαυσμαι ἐκλαύσθην: to weep, lament, wail
ἄχομαι and ἄχνυμαι: to afflict, sadden, trouble, grieve
νόστιμος –ον: of return
ἀλιταίνω ἀλιτήσω ἤλιτον: to sin, transgress, offend
ἀμείβω ἀμείψω ἤμειψα ἤμειφα ἤμειμμαι ἠμείφθην: to respond
περίφρων –ον: very thoughtful, very careful, notable
κνώσσω – – – – –: to slumber, sleep
ὀνείρειος –α –ον: dreamy, of dreams
πύλη –ης ἡ: gate
τίπτε: why? (τί ποτε)
κασιγνήτη –ης ἡ: a sister810
δεῦρο: here
πάρος: before
πωλέομαι πέπραμαι ἐπωλήθην: to visit
ἀπόπροθι: far away
κέλομαι κελήσομαι ἐκελησάμην ἐκεκλόμην: to urge on, exhort, command
ὀϊζύς -ύος ἡ: woe, misery, grief
ἠδέ: and
ὀδύνη –ης ἡ: pain
ἐρέθω/ἐρεθίζω ἐρεθιῶ/ἐρεθίσω ἠρέθισα ἠρέθικα ἠρέθισμαι ἠρεθίσθην: to disturb, irritate
φρήν φρενός ἡ: the heart, mind
πόσις –ιος/–εως ὁ: a husband, spouse
ἑσθλός –ή –όν: good
θυμολέων –οντος: lion-hearted
παντοῖος –α –ον: of all sorts815
καίνυμαι – κέκασμαι: to surpass, excel
Δαναοί –ῶν οἱ: the Danaans
κλέος –ους τό: fame, glory
εὐρύς –εῖα –ύ: wide, broad
Ἕλλας –αδος ἡ: Greece
Ἄργος –ους τό or –ου ὁ: Argos, kingdom of Agamemnon
ἀγαπητός –ή –όν: beloved
κοῖλος –η –ον: hollow, hollowed
νήπιος –α –ον: childish
ἀγορά –ᾶς ἡ: an assembly of the people
ἀμφιτρομέω – – – – –: to tremble for820
δείδω δείσομαι ἔδεισα δέδοικα (or δίδια) ––– –––: to fear
οἴχομαι οἰχήσομαι ––– ––– ––– –––: to be gone, to have gone
πόντος –ου ὁ: the sea
δυσμενής –ές: full of ill-will, hostile
μηχανάομαι μηχανήσομαι ἐμηχανησάμην μεμηχάνημαι: contrive, plan
κτείνω κτενῶ ἔκτεινα ἀπέκτονα ––– –––: to kill, slay
γαῖα –ας ἡ: a land, country
ἱκνέομαι ἵξομαι ἱκόμην ––– ἷγμαι –––: to come
ἀπαμείβομαι ἀπαμείψομαι ἀπημειψάμην ἀπημείφθην: to reply, answer
πρόσφημι πρόσφησω προσέφησα: to speak to, address
ἀμαυρός –ά –όν: dim, faint
θαρσέω θαρσήσω ἐθάρσησα ἐθάρσηκα ἐθάρσημαι ἐθαρήθην: to be of good courage, take courage825
πάγχυ: quite, wholly, entirely, altogether
λίαν: very, exceedingly
τοῖος –α –ον: such
οὗ, οἷ, ἕ and encl. οὑ, οἱ, ἑ: him, her, it; himself, herself, itself
πομπός –οῦ ὁ: a guide, escort
ἀράομαι ἀράσομαι (Ion. ἀρήσομαι) ἠρησάμην ἤρᾱμαι: to pray to
παρίστημι παρήσω παρέστησα (or παρέστην) παρέστηκα παρέσταμαι παρεστάθην: to stand by
Παλλάς –άδος ἡ: Pallas
ἐλεαίρω ἐλεαρῶ ἐλέηρα: to take pity on
προίημι προήσω προῆκα προεῖκα προεῖμαι προείθην: send forward, send forth
μυθέομαι μυθήσομαι μεμύθημαι ἐμυθήθην: to say, speak
προσεῖπον (aor. 2 of προσαγορεύω and προσφωνέω); Εp. προσέειπον: to speak, address830
κλύω ––– κέκλυκα ––– ––– –––: to hear, listen
αὐδή –ῆς ἡ: speech, voice
ἄγε: come! come on! well!
ὀιζυρός –ά –όν: woeful, pitiable, miserable
καταλέγω καταλέξω κατέλεξα κατείλοχα κατείλεγμαι κατελέχθην: recount, tell at length and in order
φάος –ους τό: light, daylight
ᾍδης –ου ὁ: Hades
δόμος –ου ὁ: a house835
τοι: let me tell you, surely, verily
διηνεκής –ές: continuous, from beginning to end
ἀγορεύω ἀγορεύσω ἠγόρευσα ἠγόρευκα ἠγόρευμαι ἠγορεύθην: to speak
ἀνεμώλιος –ον: windy, words of wind, empty words
βάζω βάξω ἔβαξα: to speak, say
σταθμός –οῦ ὁ: a door
λιάζομαι λιάσομαι ἐλιάσθην: to shrink, disappear
πνοή –ῆς ἡ: a blowing, blast, breeze
ἄνεμος –ου ὁ: wind
ὕπνος –ου ὁ: sleep
ἀνορούω ἀνορούσω ἀνώρουσα: to start up, rise
ἰαίνω ἰανῶ ἴηνα – – ἰάνθην: to cheer, gladden840
ἐναργής –ές: visible, clear
ὄνειρος –ου ὁ or ὄνειρον –ου τό: a dream
ἐπισεύω ἐπισεύσω ἐπέσσυα: to put in motion, rush upon
ἀμολγός –οῦ ὁ: in the hours before daybreak
μνηστήρ –ῆρος ὁ: a suitor
ἀναβαίνω ἀναβήσομαι ἀνέβην ἀναβέβηκα ––– –––: board, go up
ἐπιπλέω ἐπιπλευσοῦμαι/ἐπιπλεύσομαι ἐπέπλευσα ἐπιπέπλευκα: to sail upon
ὑγρός –ά –όν: wet, moist, running, fluid
κέλευθος –ου ἡ: a road, way, path, track
Τηλέμαχος –ου ὁ: Telemachus, the son of Odysseus and Penelope
φόνος –ου ὁ: murder, homicide, slaughter
αἰπύς –εῖα –ύ: steep, sheer
ὁρμαίνω ὁρμανῶ ὥρμηνα: to ponder
ἅλς ἁλός ὁ: the sea
πετρήεις –εσσα –εν: rocky
μεσηγύ: in the middle, between845
Ἰθάκη –ης ἡ: Ithaca, the home of Odysseus, an island on the West coast of Greece
Σάμος –ου ἡ: Same, an island near Ithaca
παιπαλόεις –εσσα –εν: craggy, rugged
Ἀστερίς –ίδος ἡ: Asteris, an islet South of Ithaca
λιμήν –ένος ὁ: a harbour
ναύλοχος –ον: affording safe anchorage
ἀμφίδυμος –ον: two-fold, double
τῃ (dat. fem. of ὁ): here, there
λοχάω λοχήσω ἐλόχησα ––– λελόχημαι έλοχήθην: to lie in wait for, ambush
Ἀχαιός –ά –όν: Achaian