σὸς δέ που ἔκφυγε κῆρας ἀδελφεὸς ἠδʼ ὑπάλυξεν
ἐν νηυσὶ γλαφυρῇσι· σάωσε δὲ πότνια Ἥρη.
ἀλλʼ ὅτε δὴ τάχʼ ἔμελλε Μαλειάων ὄρος αἰπὺ
ἵξεσθαι, τότε δή μιν ἀναρπάξασα θύελλα515
πόντον ἐπʼ ἰχθυόεντα φέρεν βαρέα στενάχοντα,
ἀγροῦ ἐπʼ ἐσχατιήν, ὅθι δώματα ναῖε Θυέστης
τὸ πρίν, ἀτὰρ τότʼ ἔναιε Θυεστιάδης Αἴγισθος.
ἀλλʼ ὅτε δὴ καὶ κεῖθεν ἐφαίνετο νόστος ἀπήμων,
ἂψ δὲ θεοὶ οὖρον στρέψαν, καὶ οἴκαδʼ ἵκοντο,520
ἦ τοι ὁ μὲν χαίρων ἐπεβήσετο πατρίδος αἴης
καὶ κύνει ἁπτόμενος ἣν πατρίδα· πολλὰ δʼ ἀπʼ αὐτοῦ
δάκρυα θερμὰ χέοντʼ, ἐπεὶ ἀσπασίως ἴδε γαῖαν.
τὸν δʼ ἄρʼ ἀπὸ σκοπιῆς εἶδε σκοπός, ὅν ῥα καθεῖσεν
Αἴγισθος δολόμητις ἄγων, ὑπὸ δʼ ἔσχετο μισθὸν525
χρυσοῦ δοιὰ τάλαντα· φύλασσε δʼ ὅ γʼ εἰς ἐνιαυτόν,
μή ἑ λάθοι παριών, μνήσαιτο δὲ θούριδος ἀλκῆς.
βῆ δʼ ἴμεν ἀγγελέων πρὸς δώματα ποιμένι λαῶν.
αὐτίκα δʼ Αἴγισθος δολίην ἐφράσσατο τέχνην·
κρινάμενος κατὰ δῆμον ἐείκοσι φῶτας ἀρίστους530
εἷσε λόχον, ἑτέρωθι δʼ ἀνώγει δαῖτα πένεσθαι.
αὐτὰρ ὁ βῆ καλέων Ἀγαμέμνονα, ποιμένα λαῶν,
ἵπποισιν καὶ ὄχεσφιν, ἀεικέα μερμηρίζων.
τὸν δʼ οὐκ εἰδότʼ ὄλεθρον ἀνήγαγε καὶ κατέπεφνεν
δειπνίσσας, ὥς τίς τε κατέκτανε βοῦν ἐπὶ φάτνῃ.535
οὐδέ τις Ἀτρεΐδεω ἑτάρων λίπεθʼ οἵ οἱ ἕποντο,
οὐδέ τις Αἰγίσθου, ἀλλʼ ἔκταθεν ἐν μεγάροισιν.
ὣς ἔφατʼ, αὐτὰρ ἐμοί γε κατεκλάσθη φίλον ἦτορ,
κλαῖον δʼ ἐν ψαμάθοισι καθήμενος, οὐδέ νύ μοι κῆρ
ἤθελʼ ἔτι ζώειν καὶ ὁρᾶν φάος ἠελίοιο.540
αὐτὰρ ἐπεὶ κλαίων τε κυλινδόμενός τε κορέσθην,
δὴ τότε με προσέειπε γέρων ἅλιος νημερτής·
μηκέτι, Ἀτρέος υἱέ, πολὺν χρόνον ἀσκελὲς οὕτω
κλαῖʼ, ἐπεὶ οὐκ ἄνυσίν τινα δήομεν· ἀλλὰ τάχιστα
πείρα ὅπως κεν δὴ σὴν πατρίδα γαῖαν ἵκηαι.545
ἢ γάρ μιν ζωόν γε κιχήσεαι, ἤ κεν Ὀρέστης
κτεῖνεν ὑποφθάμενος, σὺ δέ κεν τάφου ἀντιβολήσαις.
ὣς ἔφατʼ, αὐτὰρ ἐμοὶ κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ
αὖτις ἐνὶ στήθεσσι καὶ ἀχνυμένῳ περ ἰάνθη,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδων·550
τούτους μὲν δὴ οἶδα· σὺ δὲ τρίτον ἄνδρʼ ὀνόμαζε,
ὅς τις ἔτι ζωὸς κατερύκεται εὐρέι πόντῳ
ἠὲ θανών· ἐθέλω δὲ καὶ ἀχνύμενός περ ἀκοῦσαι.
notes
512 σὸς … ἀδελφεὸς: Agamemnon.
514 Μαλειάων ὄρος: Cape Maleas, the southeastern-most promontory of the Peloponnese, known for its dangerous seas. See 3.287. Agamemnon must have been blown off course in the storm.
516 βαρέα: “loudly,” adverbial.
516 στενάχοντα: agrees with μιν.
517 ἀγροῦ ἐπ᾽ ἐσχατιήν: probably meaning the border of the territory of Argos.
517 Θυέστης: King before Atreus and uncle of Menelaus and Agamemnon who was involved in a gruesome struggle with Atreus (See: Atreus).
520 οὖρον στρέψαν: “turned the wind,” that is, made it favorable.
522 κύνει: unaugmented impf.
522 ἣν: possessive adj.
525 ὑπὸ .. ἔσχετο: “promised,” tmesis > ὑπίσχομαι.
525 μισθὸν: “as payment,” pred.
526 μή ἑ λάθοι: ἑ (“him”) must refer to the watchman, and the subject of λάθοι must be Agamemnon: “lest he (Agamemnon) slip past him (the watchman)…”
526 παριών: “passing by” > πάρειμι [2].
527 ἀγγελέων: fut. act. ptc., expressing purpose.
528 ποιμένι λαων: typically and epithet of Agamemnon or Menelaus, here in reference to Aegisthus.
531 εἷσε λόχον: “he laid an ambush” (LSJ ἵζω I.1).
531 ἑτέρωθι: “on the other side” of the palace.
532 καλέων: fut. act. ptc., expressing purpose.
533 ἵπποισιν καὶ ὄχεσφιν: datives of instrument with βῆ.
534 τὸν: Agamemnon.
535 κατέκτανε: gnomic aor. (Smyth 1931), preceded by the generalizing Homeric τε.
536 λίπεθ᾽: ἐλίπετο, “survive” (LSJ λείπω Β.I.3).
536 οἱ: dat. masc. sing. pron.
537 ἔκταθεν: 3rd pl. aor. pass. indic. > κτείνω.
541 κυλινδόμενός: “wallowing” (LSJ κυλίνδω II.2).
541 κορέσθην: 1st sing. aor. pass. indic. > κορέννυμι. "to be done with (+ ptc.)."
544 οὐκ ἄνυσίν τινα δήομεν: “we will find no accomplishment” (“it will accomplish nothing”). The verb δήομεν is present with a future significance.
545 πείρα ὄπως κεν: indirect question. "try to see how..." (LSJ ὄπως A.III.5).
546 μιν: Aegisthus.
546 κεν Ὀρέστης / κτεῖνεν: “Orestes might have killed him,” κεν + aor., expressing past potential (Smyth 1784).
547 τάφου: either the funeral itself or the funeral feast. Gen., with ἀντιβολέω.
547 κεν … ἀντιβολήσαις: potential opt.
549 καὶ ἀχνυμένῳ περ: καὶ is adverbial and ἀχνυμένῳ agrees with ἐμοὶ.
552 τρίτον ἄνδρ᾽ … / ὅς τις ἔτι ζωὸς: in 4.496, Proteus says two Achaean leaders died during their return home (δύο μοῦνοι ἀπόλοντο). In 498, he says that one is still alive (εἷς δ᾽ ἔτι που ζωὸς). That second line is answered here.
553 ἠὲ θανών: This line is inconsistent with Proteus’s words in 4.496–98, since he explicitly says that the third man is alive.
vocabulary
ἐκφεύγω ἐκφεύξομαι ἔκφυγον ἐκφεύγα ––– –––: to escape
κήρ κηρός ἡ: doom, death, fate (Cunliffe Homer Κήρ)
ἠδέ: and
ὑπαλύσκω ὑπαλύξω ὑπάλυξα: to avoid, flee from
γλαφῠρός –ά –όν: hollow, hollowed
πότνια –ας ἡ: mistress, queen
Ἥρα –ας (Ion. Ἥρη) ἡ: Hera, queen of the gods and goddess of marriage
τάχα: quickly, soon
Μάλεια –ας ἡ: Malea, southern promontory of the Peloponnesus
αἰπύς –εῖα –ύ: high and steep, lofty
ἱκνέομαι ἵξομαι ἱκόμην ––– ἷγμαι –––: to come515
μιν: him, her, it
ἀναρπάζω ἀναρπάξομαι/ἀναρπάξω/ἀναρπάσομαι/ἀναρπάσω ἀνήρπαξα/ἀνήρπασα ἀνήρπακα ἀνήρπαγμαι/ἀνήρπασμαι ἀνηρπάσθην/ἀνηρπάχθην: to snatch up
θύελλα –ης ἡ: a storm
πόντος –ου ὁ: the sea
ἰχθυόεις –εσσα –εν: full of fish, fishy
στενάχω ––– ––– ––– ––– –––: to groan, wail
ἀγρός –οῦ ὁ: field, land
ἐσχατιά –ᾶς ἡ: the furthest part, edge, border, verge
ὅθι (ὅς): where
δῶμα –ατος τό: a house
ναίω – – – – –: to dwell, abide
Θυέστης –ου ὁ: Thyestes, the brother of Atreus, and father of Aegisthus
ἀτάρ: but, yet
Θυεστιάδης –ου ὁ: son of Thyestes, Aegisthus, lover of Clytemnestra
Αἴγισθος –ου ὁ: Aegisthus, son of Thyestes, and cousin of Agamemnon
ἐκεῖθεν: from there, thence
νόστος –ου ὁ: a return home
ἀπήμων –ον gen. –ονος: unharmed, unhurt
ἄψ: back, again520
οὖρος –ου ὁ : a fair wind
στρέφω στρέψω ἔστρεψα ––– ἔστραμμαι ἐστράφθην : to turn about
οἴκαδε: to one's home, home, homewards
τοι: let me tell you, surely, verily
ἐπιβαίνω ἐπιβήσομαι ἐπέβην ἐπιβέβηκα ––– –––: to go upon
αἶα –ας ἡ: land
κυνέω κυνήσομαι ἐκύνησα: to kiss
ἅπτω ἅψω ἧψα ––– ἧμμαι ἥφθην: to fasten, bind fast
ἑός ἑή ἑόν: his, her own
δάκρυον –ου τό: a tear
θερμός –ή –όν: hot, warm
χέω χέω ἔχεα κέχυκα κέχυμαι ἐχύθην: to pour
ἀσπάσιος [–α] –ον: welcome, gladly welcomed
γαῖα –ας ἡ: a land, country
ἄρα: particle: 'so'
σκοπιά –ᾶς ἡ: a lookout-place
σκοπός –οῦ ὁ: a watchman
καθίζω (Ion. κατίζω) καθιῶ (Ion. κατίσω) καθῖσα/ἐκάθισα (or κατῖσα) κεκάθικα: to make to sit down, seat
δολομήτης –ου: crafty of counsel, wily525
μισθός –οῦ ὁ: wage, reward, bribe
χρυσός –οῦ ὁ: gold
δοιοί –αί –ά: two
τάλαντον –ου τό: talent, (large sum of silver=600 drachma)
ἐνιαυτός –οῦ ὁ: year
οὗ, οἷ, ἕ and encl. οὑ, οἱ, ἑ: him, her, it; himself, herself, itself
θοῦρις –ιδος ἡ: impetus, fury
ἀλκή –ής ἡ: strength
ποιμήν –ἐνος ὁ: shepherd
δόλιος –α –ον: crafty, deceitful, treacherous
φώς φωτός ὁ: a man530
ἵζω εἵσομαι εἷσα/ἵζησα ἵζηκα: to make to sit, seat, place
λόχος –ου ὁ: an ambush
ἑτέρωθι: on the other side
ἀνώγω: to command, order
δαίς δαιτός ἡ: feast, banquet, meal
πένομαι – – – – –: to work at, get ready
Ἀγαμέμνων –ονος ὁ: Agamemnon, king of Argos, brother of Menelaus, and husband of Clytemnestra
ὄχος –ους τό: a carriage
ἀεικής –ές: shameful, deadly
μερμηρίζω μερμηρίξω ἐμερμήριξα: to devise, contrive
ὄλεθρος –ου ὁ: ruin, destruction, death
ἀνάγω ἀνάξω ἀνήγαγον ἀνῆχα ἀνῆγμαι ἀνήχθην: to lead up
κατέπεφνον (aor. of θείνω): to kill, slay
δειπνίζω δειπνιῶ ἐδείπνισα δεδείπνισμαι: to entertain at dinner535
κατακτείνω κατακτενῶ κατέκτεινα καταπέκτονα ––– –––: to kill, slay, murder
φάτνη –ης ἡ: a manger, crib, feeding-trough
Ἀτρείδης –ου ὁ: son of Atreus
ἑταῖρος –ου ὁ: a comrade, companion, mate
κτείνω κτενῶ ἔκτεινα ἀπέκτονα ––– –––: to kill, slay
μέγαρον –ου τό: a large room
κατακλάω κατακλάσω κατέκλασα – κατακέκλασμαι κατεκλάσθην: to break
φίλος –η –ον: friend; loved, beloved, dear
ἦτορ τό: the heart
κλαίω/κλάω κλαύσομαι/κλαήσω ἔκλαυσα ––– κέκλαυμαι/κέκλαυσμαι ἐκλαύσθην: to weep, lament, wail
ψάμαθος –ου ἡ: sand, sea-sand
κάθημαι καθήσομαι ––– ––– ––– ––– imp: ἐκαθήμην: to be seated
κῆρ κῆρος τό: the heart
ζῶ (or ζώω) ζήσω ἔζησα (or ἔζωσα) ἔζηκα: live540
φάος –ους τό: light, daylight
κυλίνδω ἐκύλισα κεκύλισμαι ἐκυλίσθην: to wallow
κορέννυμι (Ion. κορέω) κορέσω ἐκόρεσα κεκόρεσμαι ἐκορέσθην: to sate, satiate, satisfy
προσεῖπον (aor. 2 of προσαγορεύω and προσφωνέω); Εp. προσέειπον: to speak to one, address, accost
γέρων –οντος ὁ : an old man (in apposition as adj., old)
ἅλιος [–α] –ον: of the sea
νημερτής –ές: unerring, infallible, truthful
μηκέτι: no more, no longer
Ἀτρεύς –έως ὁ: Atreus, son of Pelops and Hippodamīa, father of Agamemnon and Menelāus
ἀσκελής –ές: stubborn, worn out
ἄνυσις –εως ἡ: accomplishment545
δήω – – – – –: to find, meet with
ζωός (Ion. ζώς) –ή –όν: alive, living
κιχάνω κιχήσομαι ἔκιχον: overtake, come upon, find
Ὀρέστης –ου ὁ: Orestes, son of Agamemnon and Clytemnestra
ὑποφθάνω ὑποφθήσομαι ὑπέφθασα/ὑπέφθην ὑπέφθακα – ὑπεφθάσθην: to haste before, get beforehand
τάφος –ου ὁ: tomb, funeral
ἀντιβολέω ἀντιβολήσω ἠντεβόλησα ––– ––– ἠντεβολήθην: to meet by chance
καρδία –ας ἡ: the heart
ἀγήνωρ –ορος: manly, courageous, heroic
αὖθις: back, back again
στῆθος –ους τό: the breast
ἄχομαι and ἄχνυμαι: to afflict, sadden, trouble, grieve
ἰαίνω ἰανῶ ἴηνα – – ἰάνθην: to cheer, gladden
φωνέω φωνήσω ἐφώνησα πεφώνηκα πεφώνημαι ἐφωνήθην: to speak550
πτερόεις πτερόεσσα πτερόεν: feathered, winged
προσαυδάω προσαυδήσω προσηύδησα προσηύδηκα προσηύδημαι προσηυδήθην: to speak, address
κατερύκω κατερύξω κατέρυξα/κατήρυξα/κατερύκακον/κατηρύκακον: to hold back, detain
εὐρύς –εῖα –ύ: wide, broad
ἀμείβω ἀμείψω ἤμειψα ἤμειφα ἤμειμμαι ἠμείφθην: change, alternate, respond