τὸν δʼ αὖτε ψυχὴ προσεφώνεεν Ἀτρεΐδαο·
ὄλβιε Λαέρταο πάϊ, πολυμήχανʼ Ὀδυσσεῦ,
ἦ ἄρα σὺν μεγάλῃ ἀρετῇ ἐκτήσω ἄκοιτιν.
ὡς ἀγαθαὶ φρένες ἦσαν ἀμύμονι Πηνελοπείῃ,
κούρῃ Ἰκαρίου· ὡς εὖ μέμνητʼ Ὀδυσῆος,195
ἀνδρὸς κουριδίου· τῷ οἱ κλέος οὔ ποτʼ ὀλεῖται
ἧς ἀρετῆς, τεύξουσι δʼ ἐπιχθονίοισιν ἀοιδὴν
ἀθάνατοι χαρίεσσαν ἐχέφρονι Πηνελοπείῃ,
οὐχ ὡς Τυνδαρέου κούρη κακὰ μήσατο ἔργα,
κουρίδιον κτείνασα πόσιν, στυγερὴ δέ τʼ ἀοιδὴ200
ἔσσετʼ ἐπʼ ἀνθρώπους, χαλεπὴν δέ τε φῆμιν ὀπάσσει
θηλυτέρῃσι γυναιξί, καὶ ἥ κʼ εὐεργὸς ἔῃσιν.
ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,
ἑσταότʼ εἰν Ἀΐδαο δόμοις, ὑπὸ κεύθεσι γαίης·
οἱ δʼ ἐπεὶ ἐκ πόλιος κατέβαν, τάχα δʼ ἀγρὸν ἵκοντο205
καλὸν Λαέρταο τετυγμένον, ὅν ῥά ποτʼ αὐτὸς
Λαέρτης κτεάτισσεν, ἐπεὶ μάλα πόλλʼ ἐμόγησεν.
ἔνθα οἱ οἶκος ἔην, περὶ δὲ κλίσιον θέε πάντῃ,
ἐν τῷ σιτέσκοντο καὶ ἵζανον ἠδὲ ἴαυον
δμῶες ἀναγκαῖοι, τοί οἱ φίλα ἐργάζοντο.210
ἐν δὲ γυνὴ Σικελὴ γρηῢς πέλεν, ἥ ῥα γέροντα
ἐνδυκέως κομέεσκεν ἐπʼ ἀγροῦ, νόσφι πόληος.
ἔνθʼ Ὀδυσεὺς δμώεσσι καὶ υἱέϊ μῦθον ἔειπεν·
ὑμεῖς μὲν νῦν ἔλθετʼ ἐϋκτίμενον δόμον εἴσω,
δεῖπνον δʼ αἶψα συῶν ἱερεύσατε ὅς τις ἄριστος·215
αὐτὰρ ἐγὼ πατρὸς πειρήσομαι ἡμετέροιο,
αἴ κέ μʼ ἐπιγνώῃ καὶ φράσσεται ὀφθαλμοῖσιν,
ἦέ κεν ἀγνοιῇσι, πολὺν χρόνον ἀμφὶς ἐόντα.
ὣς εἰπὼν δμώεσσιν ἀρήϊα τεύχεʼ ἔδωκεν.
οἱ μὲν ἔπειτα δόμονδε θοῶς κίον, αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς220
ἆσσον ἴεν πολυκάρπου ἀλωῆς πειρητίζων.
οὐδʼ εὗρεν Δολίον, μέγαν ὄρχατον ἐσκαταβαίνων,
οὐδέ τινα δμώων οὐδʼ υἱῶν· ἀλλʼ ἄρα τοί γε
αἱμασιὰς λέξοντες ἀλωῆς ἔμμεναι ἕρκος
ᾤχοντʼ, αὐτὰρ ὁ τοῖσι γέρων ὁδὸν ἡγεμόνευε.225
τὸν δʼ οἶον πατέρʼ εὗρεν ἐϋκτιμένῃ ἐν ἀλωῇ,
λιστρεύοντα φυτόν· ῥυπόωντα δὲ ἕστο χιτῶνα
ῥαπτὸν ἀεικέλιον, περὶ δὲ κνήμῃσι βοείας
κνημῖδας ῥαπτὰς δέδετο, γραπτῦς ἀλεείνων,
χειρῖδάς τʼ ἐπὶ χερσὶ βάτων ἕνεκʼ· αὐτὰρ ὕπερθεν230
αἰγείην κυνέην κεφαλῇ ἔχε, πένθος ἀέξων.
notes
Agamemnon praises Penelope. The scene shifts back to Ithaka, where Odysseus and his men travel to the farm of Laertes. Odysseus finds his father working in the orchard.
193 σὺν: “endowed with (dat.)” (LSJ σύν A.3). The prepositional phrase σὺν μεγάλῃ ἀρετῇ goes with ἄκοιτιν.
193 ἐκτήσω: “you have gotten for yourself,” 2nd sing. aor. mid. indic. > κτάομαι.
194 ὡς …, / … ὡς …: two exclamations (“How … ! How …!), although some (like Emily Wilson) take the second ὡς as causal (“seeing that …,” Smyth 3000).
194 ἀμύμονι Πηνελοπείῃ: dative of possession.
196 οἱ: dative of interest.
197 ἐπιχθονίοισιν: “among people on earth,” dative of place (Smyth 1531a).
198 χαρίεσσαν: adj. > χαρίεις. Modifying ἀοιδὴν.
198 ἐχέφρονι Πηνελοπείῃ: dative of advantage (“in honor of …,” Smyth 1481).
199 οὐχ ὡς Τυνδαρέου κούρη …: the structure is “elliptical” (Russo/Heubeck). It’s easiest to translate with a relative clause: “not like the daughter of Tyndareus, (who) …”
202 εὐεργὸς: fem. > εὐεργός –όν.
205 οἱ δʼ: The scene shifts abruptly to Odysseus and his men back in Ithaka.
206 τετυγμένον: “well-cultivated” (LSJ τεύχω I.2).
208 περὶ … θέε: “was running around,” “extended around," tmesis > περιθέω.
209 σιτέσκοντο: 3rd pl. iterative impf. mid. indic. > σιτέω (σιτέομαι).
210 τοί οἱ φίλα ἐργάζοντο: “who did his work for him,” “who carried out his wishes” (Russo/Heubeck). φίλα is simply “his own things,” without a connotations of dearness or love. The standard Homeric meaning of φίλος is simply “his (or her) own” (LSJ φίλος I.2.c).
211 ἐν: “in the house” (ἐν οἴκῳ).
211 γυνὴ Σικελὴ γρηῢς: the old woman is first mentioned at 1.191 (γρηῒ σὺν ἀμφιπόλῳ).
214 δόμον εἴσω: anastrophe.
215 δεῖπνον … συῶν ἱερεύσατε ὅς τις ἄριστος: δεῖπνον ἱερεύσατε (τινὰ) συῶν ὅς τις ἄριστος.
215 συῶν: partitive gen., with an implied pronoun (τινα, which is also the antecedent of ὅς).
215 δεῖπνον: pred., “as a feast.”
217 αἴ κέ … ἦέ κεν …: “whether … or …,” indirect alternative questions (Smyth 2675). The subjunctives that follow, with κε, are “anticipatory subjunctives” akin to the future indicative (Smyth 1810).
217 φράσσεται: “will perceive,” short-vowel-subj. (LSJ φράζω II.4).
221 ἆσσον “closer to (gen.).”
221 ἀλωῆς: “orchard” rather than “threshing floor.”
224 λέξοντες: either (1) “to lay,” in the sense of “to build” (LSJ αἱμασιά), or, more likely, (2) “to gather (stones for) walls” (LSJ λέγω I.1). Note that LSJ itself is confused. The participle is a future participle expressing purpose.
225 γέρων: Dolius.
225 ὁδὸν ἡγεμόνευε: “was leading the way.”
229 δέδετο: “had tied,” 3rd sing. plupf. mid. indic. > δέω.
231 πένθος ἀέξων: “cherishing his grief” (LSJ ἀέξω I.1).