γρηῢς δʼ εἰς ὑπερῷʼ ἀνεβήσετο καγχαλόωσα,
δεσποίνῃ ἐρέουσα φίλον πόσιν ἔνδον ἐόντα·
γούνατα δʼ ἐρρώσαντο, πόδες δʼ ὑπερικταίνοντο.
στῆ δʼ ἄρʼ ὑπὲρ κεφαλῆς καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν·
ἔγρεο, Πηνελόπεια, φίλον τέκος, ὄφρα ἴδηαι5
ὀφθαλμοῖσι τεοῖσι τά τʼ ἔλδεαι ἤματα πάντα.
ἦλθʼ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ὀψέ περ ἐλθών.
μνηστῆρας δʼ ἔκτεινεν ἀγήνορας, οἵ θʼ ἑὸν οἶκον
κήδεσκον καὶ κτήματʼ ἔδον βιόωντό τε παῖδα.
τὴν δʼ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·10
μαῖα φίλη, μάργην σε θεοὶ θέσαν, οἵ τε δύνανται
ἄφρονα ποιῆσαι καὶ ἐπίφρονά περ μάλʼ ἐόντα,
καί τε χαλιφρονέοντα σαοφροσύνης ἐπέβησαν·
οἵ σέ περ ἔβλαψαν· πρὶν δὲ φρένας αἰσίμη ἦσθα.
τίπτε με λωβεύεις πολυπενθέα θυμὸν ἔχουσαν15
ταῦτα παρὲξ ἐρέουσα καὶ ἐξ ὕπνου μʼ ἀνεγείρεις
ἡδέος, ὅς μʼ ἐπέδησε φίλα βλέφαρʼ ἀμφικαλύψας;
οὐ γάρ πω τοιόνδε κατέδραθον, ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς
ᾤχετʼ ἐποψόμενος Κακοΐλιον οὐκ ὀνομαστήν.
ἀλλʼ ἄγε νῦν κατάβηθι καὶ ἂψ ἔρχευ μέγαρόνδε.20
εἰ γάρ τίς μʼ ἄλλη γε γυναικῶν, αἵ μοι ἔασι,
ταῦτʼ ἐλθοῦσʼ ἤγγειλε καὶ ἐξ ὕπνου ἀνέγειρεν,
τῷ κε τάχα στυγερῶς μιν ἐγὼν ἀπέπεμψα νέεσθαι
αὖτις ἔσω μέγαρον· σὲ δὲ τοῦτό γε γῆρας ὀνήσει.
τὴν δʼ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·25
οὔ τί σε λωβεύω, τέκνον φίλον, ἀλλʼ ἔτυμόν τοι
ἦλθʼ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύω,
ὁ ξεῖνος, τὸν πάντες ἀτίμων ἐν μεγάροισι.
Τηλέμαχος δʼ ἄρα μιν πάλαι ᾔδεεν ἔνδον ἐόντα,
ἀλλὰ σαοφροσύνῃσι νοήματα πατρὸς ἔκευθεν,30
ὄφρʼ ἀνδρῶν τίσαιτο βίην ὑπερηνορεόντων.
ὣς ἔφαθʼ, ἡ δʼ ἐχάρη καὶ ἀπὸ λέκτροιο θοροῦσα
γρηῒ περιπλέχθη, βλεφάρων δʼ ἀπὸ δάκρυον ἧκεν·
καί μιν φωνήσασʼ ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
εἰ δʼ ἄγε δή μοι, μαῖα φίλη, νημερτὲς ἐνίσπες,35
εἰ ἐτεὸν δὴ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύεις,
ὅππως δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφῆκε
μοῦνος ἐών, οἱ δʼ αἰὲν ἀολλέες ἔνδον ἔμιμνον.
τὴν δʼ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·
οὐκ ἴδον, οὐ πυθόμην, ἀλλὰ στόνον οἶον ἄκουσα40
κτεινομένων· ἡμεῖς δὲ μυχῷ θαλάμων εὐπήκτων
ἥμεθʼ ἀτυζόμεναι, σανίδες δʼ ἔχον εὖ ἀραρυῖαι,
πρίν γʼ ὅτε δή με σὸς υἱὸς ἀπὸ μεγάροιο κάλεσσε
Τηλέμαχος· τὸν γάρ ῥα πατὴρ προέηκε καλέσσαι.
εὗρον ἔπειτʼ Ὀδυσῆα μετὰ κταμένοισι νέκυσσιν45
ἑσταόθʼ· οἱ δέ μιν ἀμφί, κραταίπεδον οὖδας ἔχοντες,
κείατʼ ἐπʼ ἀλλήλοισιν· ἰδοῦσά κε θυμὸν ἰάνθης.
αἵματι καὶ λύθρῳ πεπαλαγμένον ὥς τε λέοντα.
notes
Eurycleia wakes Penelope and tells her that Odysseus has returned.
2 ἐρέουσα: fut. ptc. > λέγω. Expressing purpose.
4 κεφαλῆς: Penelope’s head.
5 ἴδηαι: aor.mid. subj. > ὁράω.
6 τά τ(ε): “the things which,” relative.
11 θέσαν: “made (acc.) (pred. acc.)” (Smyth 1613). ποιῆσαι in line 12 takes the same construction.
12 ἐπίφρονά … ἐόντα: “someone who is wise,” supply τινα.
13 σαοφροσύνης ἐπέβησαν: “set (acc.) on the path of understanding,” “brought (acc.) to wisdom” (LSJ ἐπιβαίνω B.2, Smyth 1383).
14 φρένας: accusative of respect.
16 παρὲξ: “wide of the mark,” “contrary to reason” (LSJ παρέκ B.3).
18 τοιόνδε: “such (a sleep) as this,” understanding τοιόνδε (ὕπνον), internal (cognate) accusative with the substantive omitted (Smyth 1572).
18 κατέδραθον: 1st sing. aor. act. indic. > καταδαρθάνω.
18 ἐξ οὗ: “since.”
19 ἐποψόμενος: fut. ptc. > ἐφοράω. Expressing purpose.
21 μʼ: = μοι, indirect object of ἤγγειλε.
22 ἤγγειλε: 3rd sing. aor. act. indic. > ἀγγέλλω. Aorist in the protasis of a past contrary-to-fact conditional.
24 τοῦτό γε: “in this at least,” accusative of respect.
26 ἔτυμόν: adverbial.
28 ὁ ξεῖνος: in apposition to Ὀδυσεὺς (27): “Odysseus … he’s that stranger …”
28 ἀτίμων: 3rd pl. impf. act. indic. > ἀτιμάω.
30 σαοφροσύνῃσι: dative of cause (Smyth 1517).
32 ἡ δʼ: Penelope.
33 ἀπὸ … ἧκεν: “she shed (acc.) from (gen.),” tmesis > ἀφίημι.
35 ἐνίσπες: imperat.
37 χεῖρας ἐφῆκε: “he laid hands on (dat.)” (LSJ ἐφίημι A.I.3).
42 ἔχον: “shut (us) in,” understand an object, ὑμᾶς (LSJ ἔχω Α.ΙΙ.7).
43 πρίν γʼ ὅτε δή: “until.” When Homer follows πρίν with the indicative, he always combines it in the phrase πρίν γʼ ὅτε or πρίν γʼ ὅτε δή (LSJ πρίν B.II.1).
44 προέηκε καλέσσαι: προέηκε καλέσσαι (με).
46 ἑσταόθʼ: = ἑσταότα, masc. acc. sing. pf. act. ptc. > ἵστημι.
46 οἱ δέ: the corpses of the suitors.
46 μιν ἀμφί: anastrophe ( = ἀμφὶ αὐτόν).
46 ἔχοντες: “covering,” “occupying” (LSJ ἔχω A.I.3).
47 κείατ(o): 3rd pl. impf. mid. indic. > κεῖμαι.
47 κε … ἰάνθης: κε + aor., expressing past potential (Smyth 1784).
47 θυμὸν: accusative of respect.
48 = 22.402. Line 48 is omitted in many manuscripts and in the Perseus text, and Merry/Monro find it “clearly out of place here.” Stanford, Russo/Heubeck, and the OCT retain the line.