Quis deus hanc, Mūsae, quis nōbīs extudit artem?315

Unde nova ingressūs hominum experientia cēpit?

Pāstor Aristaeus fugiēns Pēnēia Tempē,

āmissīs, ut fāma, apibus morbōque famēque,

tristis ad extrēmī sacrum caput astitit amnis

multa querēns, atque hāc adfātus vōce parentem:320

‘Māter, Cȳrēnē māter, quae gurgitis huius

īma tenēs, quid mē praeclārā stirpe deōrum

(sī modo, quem perhibēs, pater est Thymbraeus Apollō)

invīsum fātīs genuistī? Aut quō tibi nostrī

Exiguus prīmum atque ipsōs contractus in ūsūs295

ēligitur locus; hunc angustīque imbrice tēctī

parietibusque premunt artīs, et quattuor addunt

quattuor ā ventīs oblīquā lūce fenestrās.

Tum vitulus bīmā curvāns iam cornua fronte

quaeritur; huic geminae nārēs et spīritus ōris300

multa reluctantī obstruitur, plāgīsque perēmptō

tunsa per integram solvuntur vīscera pellem.

Sīc positum in clausō linquunt et rāmea costīs

Sed sī quem prōlēs subitō dēfēcerit omnis

nec genus unde novae stirpis revocētur habēbit,

tempus et Arcadiī memoranda inventa magistrī

pandere, quōque modō caesīs iam saepe iuvencīs

īnsincērus apēs tulerit cruor. Altius omnem285

expediam prīmā repetēns ab orīgine fāmam.

Nam quā Pellaeī gēns fortūnāta Canōpī

accolit effūsō stagnantem flūmine Nīlum

et circum pictīs vehitur sua rūra phasēlīs,

quāque pharetrātae vīcīnia Persidis urget,290

Hīc iam galbaneōs suādēbō incendere odōrēs

mellaque harundineīs inferre canālibus, ultrō265

hortantem et fessās ad pābula nōta vocantem.

Prōderit et tunsum gallae admiscēre sapōrem

ārentēsque rosās, aut ignī pinguia multō

dēfruta vel psithiā passōs dē vīte racēmōs,

Cēcropiumque thymum et grave olentia centaurēa.270

Est etiam flōs in prātīs cui nōmen amellō

fēcēre agricolae, facilis quaerentibus herba;

namque ūnō ingentem tollit dē caespite silvam

Sī vērō, quoniam cāsūs apibus quoque nostrōs

vīta tulit, tristī languēbunt corpora morbō—

quod iam nōn dubiīs poteris cognoscere signīs:

continuō est aegrīs alius color; horrida vultum

dēfōrmat maciēs; tum corpora lūce carentum255

exportant tēctīs et tristia fūnera dūcunt;

aut illae pedibus cōnexae ad līmina pendent

aut intus clausīs cūnctantur in aedibus omnēs

ignāvaeque famē et contractō frīgore pigrae.

Tum sonus audītur gravior, tractimque susurrant,260

Sī quandō sēdem augustam servātaque mella

thēsaurīs relinēs, prius haustū sparsus aquārum

ōra fovē, fūmōsque manū praetende sequācēs.230

Bis gravidōs cōgunt fētūs, duo tempora messis:

Tāygetē simul ōs terrīs ostendit honestum

Plēas et Ōceanī sprētōs pede reppulit amnēs,

aut eadem sīdus fugiēns ubi Piscis aquōsī

tristior hībernās caelō dēscendit in undās.235

Illīs īra modum suprā est, laesaeque venēnum

morsibus īnspīrant, et spīcula caeca relinquunt

Hīs quīdam signīs atque haec exempla secūtī

esse apibus partem dīvīnae mentis et haustūs220

aetheriōs dīxēre; deum namque īre per omnēs

terrāsque tractūsque maris caelumque profundum;

hinc pecudēs, armenta, virōs, genus omne ferārum,

quemque sibī tenuēs nāscentem arcessere vītās:

scīlicet hūc reddī deinde ac resolūta referrī225

omnia, nec mortī esse locum, sed vīva volāre

sīderis in numerum atque altō succēdere caelō.

Praetereā rēgem nōn sīc Aegyptus et ingēns210

Lȳdia nec populī Parthōrum aut Mēdus Hydaspēs

observant. Rēge incolumī mēns omnibus ūna est;

āmissō rūpēre fidem, constructaque mella

dīripuēre ipsae et crātēs solvēre favōrum.

Ille operum cūstōs, illum admīrantur et omnēs215

circumstant fremitū dēnsō stīpantque frequentēs,

et saepe attollunt umerīs et corpora bellō

obiectant pulchramque petunt per vulnera mortem.

Illum adeō placuisse apibus mīrābere mōrem,

quod neque concubitū indulgent, nec corpora sēgnēs

in Venerem solvunt aut fētūs nīxibus ēdunt;

vērum ipsae ē foliīs nātōs, ē suāvibus herbīs200

ōre legunt, ipsae rēgem parvōsque Quirītēs

sufficiunt, aulāsque et cērea regna refīngunt.

Saepe etiam dūrīs errandō in cōtibus ālās

attrīvēre, ultrōque animam sub fasce dedēre:

tantus amor flōrum et generandī glōria mellis.205

Ergō ipsās quamvīs angustī terminus aevī

Nec vērō ā stabulīs pluviā impendente recēdunt

longius, aut crēdunt caelō adventantibus Eurīs,

sed circum tūtae sub moenibus urbis aquantur

excursūsque brevēs temptant, et saepe lapillōs,

ut cumbae īnstabilēs flūctū iactante saburram,195

tollunt, hīs sēsē per inānia nūbila lībrant.