Haud mora, continuō mātris praecepta facessit:

ad dēlūbra venit, mōnstrātās excitat ārās,

quattuor eximiōs praestantī corpore taurōs550

dūcit et intactā totidem cervīce iuvencās.

Post, ubi nōna suōs Aurōra indūxerat ortūs,

īnferiās Orpheī mittit, lūcumque revīsit.

Hīc vērō subitum ac dictū mīrābile mōnstrum

aspiciunt, liquefacta boum per vīscera tōtō555

strīdere apēs uterō et ruptīs effervere costīs,

immēnsāsque trahī nūbēs, iamque arbore summā

Haec Prōteus, et sē iactū dedit aequor in altum,

quāque dedit, spūmantem undam sub vertice torsit.

At nōn Cȳrēnē, namque ultrō adfāta timentem:530

‘Nāte, licet tristēs animō dēpōnere cūrās.

Haec omnis morbī causa, hinc miserābile Nymphae,

cum quibus illa chorōs lūcīs agitābat in altīs,

exitium mīsēre apibus. Tū mūnera supplex

tende petēns pācem et facilēs venerāre Napaeās;535

namque dabunt veniam vōtīs, īrāsque remittent.

Illa ‘Quis et mē’ inquit ‘miseram et tē perdidit, Orpheu,

quis tantus furor? Ēn iterum crūdēlia retrō495

fāta vocant, conditque natantia lūmina somnus.

Iamque valē: feror ingentī circumdata nocte

invalidāsque tibī tendēns, heu nōn tua, palmās.’

dīxit et ex oculīs subitō, ceu fūmus in aurās

commixtus tenuēs, fūgit dīversa, neque illum500

prēnsantem nēquīquam umbrās et multa volentem

dīcere praetereā vīdit; nec portitor Orcī

Taenariās etiam faucēs, alta ōstia Dītis,

et cālīgantem nigrā formīdine lūcum

ingressus, Mānēsque adiit rēgemque tremendum

nesciaque hūmānīs precibus mansuēscere corda.470

At cantū commōtae Erebī dē sēdibus īmīs

umbrae ībant tenuēs simulācraque lūce carentum,

quam multa in foliīs avium sē mīlia condunt,

Vesper ubi aut hībernus agit dē montibus imber,

mātrēs atque virī dēfunctaque corpora vītā475

magnanimum hērōum, puerī innūptaeque puellae,

‘Nōn tē nūllīūs exercent nūminis īrae;

magna luis commissa: tibi hās miserābilis Orpheus

haudquāquam ob meritum poenās, nī fāta resistant,455

suscitat, et raptā graviter prō coniuge saevit.

Illa quidem, dum tē fugeret per flūmina praeceps,

immānem ante pedēs hydrum moritūra puella

servantem rīpās altā nōn vīdit in herbā.

At chorus aequālis Dryadum clāmōre suprēmōs460

implēvit montēs; flērunt Rhodopēiae arcēs

altaque Pangaea et Rhēsī Māvortia tellūs

Cuius Aristaeō quoniam est oblāta facultās,

vix dēfessa senem passus compōnere membra

cum clāmōre ruit magnō, manicīsque iacentem

occupat. Ille suae contrā nōn immemor artis440

omnia trānsfōrmat sēsē in mīrācula rērum,

ignemque horribilemque feram fluviumque liquentem.

Vērum ubi nulla fugam reperit fallācia, victus

in sēsē redit atque hominis tandem ōre locūtus

‘Nam quis tē, iuvenum confīdentissime, nostrās445

Haec ait et liquidum ambrosiae dēfundit odōrem,415

quō tōtum nātī corpus perdūxit; at illī

dulcis compositīs spīrāvit crīnibus aura

atque habilis membrīs vēnit vigor. Est specus ingēns

exēsī latere in montis, quō plūrima ventō

cōgitur inque sinūs scindit sēsē unda reductōs,420

dēprēnsīs ōlim statiō tūtissima nautīs;

intus sē vastī Prōteus tegit ōbice saxī.

Hīs iuvenem in latebrīs āversum ā lūmine Nympha

conlocat, ipsa procul nebulīs obscūra resistit.

Ōmine quō firmāns animum sīc incipit ipsa:

'Est in Carpathiō Neptūnī gurgite vātes

caeruleus Prōteus, magnum quī piscibus aequor

et iūnctō bipedum currū mētītur equōrum.

Hīc nunc Ēmathiae portūs patriamque revīsit390

Pallēnēn; hunc et Nymphae venerāmur et ipse

grandaevus Nēreus: nōvit namque omnia vātes,

quae sint, quae fuerint, quae mox ventūra trahantur;

quippe ita Neptūnō vīsum est, immānia cuius

armenta et turpēs pāscit sub gurgite phōcās.395

Postquam est in thalamī pendentia pūmice tēcta

perventum et nātī flētūs cognōvit inānēs375

Cȳrēnē, manibus liquidōs dant ōrdine fontēs

germānae, tōnsīsque ferunt mantēlia villīs;

pars epulīs onerant mēnsās et plēna repōnunt

pōcula, Panchaeīs adolēscunt ignibus ārae.

Et māter ‘Cape Maeoniī carchēsia Bacchī:380

Ōceanō lībēmus' ait. Simul ipsa precātur

Ōceanumque patrem rērum Nymphāsque sorōrēs,

centum quae silvās, centum quae flūmina servant.

Huic percussa novā mentem formīdine māter

‘Dūc, age, dūc ad nōs; fās illī līmina dīvum

tangere,’ ait. Simul alta iubet discēdere lātē

flūmina, quā iuvenis gressūs īnferret. At illum360

curvāta in montis faciem circumstetit unda

accēpitque sinū vastō mīsitque sub amnem.

Iamque domum mīrāns genetrīcis et ūmida regna

spēluncīsque lacūs clausōs lūcōsque sonantēs

ībat, et ingentī mōtū stupefactus aquārum365

omnia sub magnā lābentia flūmina terrā