ὣς ἄρʼ ἔφη, γρηῢς δὲ κατέσχετο χερσὶ πρόσωπα,
δάκρυα δʼ ἔκβαλε θερμά, ἔπος δʼ ὀλοφυδνὸν ἔειπεν·
ὤ μοι ἐγὼ σέο, τέκνον, ἀμήχανος· ἦ σε περὶ Ζεὺς
ἀνθρώπων ἤχθηρε θεουδέα θυμὸν ἔχοντα.
οὐ γάρ πώ τις τόσσα βροτῶν Διὶ τερπικεραύνῳ365
πίονα μηρίʼ ἔκηʼ οὐδʼ ἐξαίτους ἑκατόμβας,
ὅσσα σὺ τῷ ἐδίδους, ἀρώμενος ἧος ἵκοιο
γῆράς τε λιπαρὸν θρέψαιό τε φαίδιμον υἱόν·
νῦν δέ τοι οἴῳ πάμπαν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.
οὕτω που καὶ κείνῳ ἐφεψιόωντο γυναῖκες370
ξείνων τηλεδαπῶν, ὅτε τευ κλυτὰ δώμαθʼ ἵκοιτο,
ὡς σέθεν αἱ κύνες αἵδε καθεψιόωνται ἅπασαι,
τάων νῦν λώβην τε καὶ αἴσχεα πόλλʼ ἀλεείνων
οὐκ ἐάας νίζειν· ἐμὲ δʼ οὐκ ἀέκουσαν ἄνωγε
κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια.375
τῷ σε πόδας νίψω ἅμα τʼ αὐτῆς Πηνελοπείης
καὶ σέθεν εἵνεκʼ, ἐπεί μοι ὀρώρεται ἔνδοθι θυμὸς
κήδεσιν. ἀλλʼ ἄγε νῦν ξυνίει ἔπος, ὅττι κεν εἴπω·
πολλοὶ δὴ ξεῖνοι ταλαπείριοι ἐνθάδʼ ἵκοντο,
ἀλλʼ οὔ πώ τινά φημι ἐοικότα ὧδε ἰδέσθαι380
ὡς σὺ δέμας φωνήν τε πόδας τʼ Ὀδυσῆϊ ἔοικας.
τὴν δʼ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
ὦ γρηῦ, οὕτω φασὶν ὅσοι ἴδον ὀφθαλμοῖσιν
ἡμέας ἀμφοτέρους, μάλα εἰκέλω ἀλλήλοιϊν
ἔμμεναι, ὡς σύ περ αὐτὴ ἐπιφρονέουσʼ ἀγορεύεις.385
ὣς ἄρʼ ἔφη, γρηῢς δὲ λέβηθʼ ἕλε παμφανόωντα
τοῦ πόδας ἐξαπένιζεν, ὕδωρ δʼ ἐνεχεύατο πουλὺ
ψυχρόν, ἔπειτα δὲ θερμὸν ἐπήφυσεν. αὐτὰρὈδυσσεὺς
ἷζεν ἐπʼ ἐσχαρόφιν, ποτὶ δὲ σκότον ἐτράπετʼ αἶψα·
αὐτίκα γὰρ κατὰ θυμὸν ὀΐσατο, μή ἑ λαβοῦσα390
οὐλὴν ἀμφράσσαιτο καὶ ἀμφαδὰ ἔργα γένοιτο.
νίζε δʼ ἄρʼ ἆσσον ἰοῦσα ἄναχθʼ ἑόν· αὐτίκα δʼ ἔγνω
οὐλήν, τήν ποτέ μιν σῦς ἤλασε λευκῷ ὀδόντι
Παρνησόνδʼ ἐλθόντα μετʼ Αὐτόλυκόν τε καὶ υἷας,
μητρὸς ἑῆς πάτερʼ ἐσθλόν, ὃς ἀνθρώπους ἐκέκαστο395
κλεπτοσύνῃ θʼ ὅρκῳ τε· θεὸς δέ οἱ αὐτὸς ἔδωκεν
Ἑρμείας· τῷ γὰρ κεχαρισμένα μηρία καῖεν
ἀρνῶν ἠδʼ ἐρίφων· ὁ δέ οἱ πρόφρων ἅμʼ ὀπήδει.
Αὐτόλυκος δʼ ἐλθὼν Ἰθάκης ἐς πίονα δῆμον
παῖδα νέον γεγαῶτα κιχήσατο θυγατέρος ἧς·400
τόν ῥά οἱ Εὐρύκλεια φίλοις ἐπὶ γούνασι θῆκε
παυομένῳ δόρποιο, ἔπος τʼ ἔφατʼ ἔκ τʼ ὀνόμαζεν·
Αὐτόλυκʼ, αὐτὸς νῦν ὄνομʼ εὕρεο ὅττι κε θῆαι
παιδὸς παιδὶ φίλῳ· πολυάρητος δέ τοί ἐστιν.
notes
Eurycleia bathes Odysseus and recognizes his scar. The story of the scar.
361 κατέσχετο: “covered,” 3rd sing. aor. act. indic. > κατέχω (LSJ κατέχω A.II.4).
363 ὤ μοι ἐγὼ σέο: “alas for you!” genitive of cause in an exclamation (Smyth 1407). Eurycleia is addressing Odysseus, whom she still thinks is absent.
363 ἀμήχανος: supply εἰμί (see also Smyth 1407 for the nominative adjective in an exclamation: here Homer combines the genitive and nominative constructions).
363 περὶ: with ἀνθρώπων (“beyond all people,” “more than all other people”).
365 βροτῶν: partititve gen., with τις.
366 ἔκη(ε): 3rd sing. aor. act. indic. > καίω.
367 ἧος: “(in order) that,” with optative, purpose clause (LSJ ἕως A.I.4, Smyth 2419).
367 ἵκοιο: 2nd sing. aor. mid. opt. > ἱκνέομαι.
369 ἀφείλετο: 3rd sing. aor. mid. indic. > ἀφαιρέω. The middle has an active force. The subject of the verb is Zeus (line 363).
370 κείνῳ: dat., with the compound verb ἐφεψιόωντο.
371 τευ: = τινος.
372 αἱ κύνες: the use of the article implies contempt (Monro 261.2).
373 τάων: = τῶν, demonstrative, “of these (women),” “their.”
374 ἐάας: “allow (acc.) to (infin.),” supply τάς (“them,” “those women”) as the accusative.
376 πόδας: accusative of respect (as in line 356).
376 ἅμα τ(ε) … / καὶ…: “both … and …” (LSJ ἅμα A.II).
377 εἵνεκ(α): goes with both αὐτῆς Πηνελοπείης and σέθεν.
377 ὀρώρεται: 3rd sing. pf. pass. indic. > ὄρνυμι.
380 ἐοικότα ὧδε … / ὡς σὺ … Ὀδυσῆϊ ἔοικας: “so like Odysseus as you are…”
380 ἰδέσθαι: “to look at,” epexegetical infin. (Smyth 2002).
381 δέμας φωνήν τε πόδας: accusatives of respect.
384 ἡμέας ἀμφοτέρους: “both of us,” the stranger (Odysseus) and Odysseus.
384 εἰκέλω: masc. acc. dual.
386 λέβηθ᾽: = λέβητα, “cauldron” > λέβης.
387 τοῦ πόδας ἐξαπένιζεν: “out of which she used to wash feet” (Autenrieth ἐξαπονίζω), taking τοῦ as a relative pronoun with λέβητα as its antecedent, and the genitive as governed by the ἐξ– in ἐξαπένιζεν.
388 θερμὸν: understand ὕδωρ.
389 σκότον ἐτράπετ(o): “turned toward the darkness,” that is, turned away from the light of the hearth so it wouldn’t be shining on his scar.
390 ἑ: “him,” acc. pers. pron. (Cunliffe ἑέ).
391 ἀμφαδὰ: pred. adj.
392 ἄναχθ᾽ ἑόν: = ἄνακτα ἑόν, “her lord” > ἄναξ.
393 τήν … μιν σῦς ἤλασε: “which a boar struck him.” τήν (οὐλήν) is a cognate accusative and μιν the external object after ἤλασε (LSJ ἐλαύνω ΙΙ.2, Smyth 1620).
395 ἐκέκαστο: 3rd sing. plupf. mid./pass. indic. > καίνυμαι (καίνυμι).
396 ὅρκῳ: “in the taking of an oath.” Stanford: “presumably this does not mean by positive perjury, … but by cleverly framing his oaths so as to leave loopholes for advantageous evasions later.”
401 τόν: the baby Odysseus.
403 θῆαι: “(that) you might give,” 2nd sing. aor. mid. subj. > τίθημι (LSJ τίθημι A.IV).
404 παιδὸς: “of your child.”