τὸν δʼ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς
τοιγὰρ ἐγὼν ἐρέω ὥς μοι δοκεῖ εἶναι ἄριστα.130
πρῶτα μὲν ἂρ λούσασθε καὶ ἀμφιέσασθε χιτῶνας,
δμῳὰς δʼ ἐν μεγάροισιν ἀνώγετε εἵμαθʼ ἑλέσθαι·
αὐτὰρ θεῖος ἀοιδὸς ἔχων φόρμιγγα λίγειαν
ἡμῖν ἡγείσθω φιλοπαίγμονος ὀρχηθμοῖο,
ὥς κέν τις φαίη γάμον ἔμμεναι ἐκτὸς ἀκούων,135
ἢ ἀνʼ ὁδὸν στείχων, ἢ οἳ περιναιετάουσι·
μὴ πρόσθε κλέος εὐρὺ φόνου κατὰ ἄστυ γένηται
ἀνδρῶν μνηστήρων, πρίν γʼ ἡμέας ἐλθέμεν ἔξω
ἀγρὸν ἐς ἡμέτερον πολυδένδρεον· ἔνθα δʼ ἔπειτα
φρασσόμεθʼ ὅττι κε κέρδος Ὀλύμπιος ἐγγυαλίξῃ.140
ὣς ἔφαθʼ, οἱ δʼ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδʼ ἐπίθοντο.
πρῶτα μὲν οὖν λούσαντο καὶ ἀμφιέσαντο χιτῶνας,
ὅπλισθεν δὲ γυναῖκες· ὁ δʼ εἵλετο θεῖος ἀοιδὸς
φόρμιγγα γλαφυρήν, ἐν δέ σφισιν ἵμερον ὦρσε
μολπῆς τε γλυκερῆς καὶ ἀμύμονος ὀρχηθμοῖο.145
τοῖσιν δὲ μέγα δῶμα περιστεναχίζετο ποσσὶν
ἀνδρῶν παιζόντων καλλιζώνων τε γυναικῶν.
ὧδε δέ τις εἴπεσκε δόμων ἔκτοσθεν ἀκούων·
ἦ μάλα δή τις ἔγημε πολυμνήστην βασίλειαν·
σχετλίη, οὐδʼ ἔτλη πόσιος οὗ κουριδίοιο150
εἴρυσθαι μέγα δῶμα διαμπερές, ἧος ἵκοιτο.
ὣς ἄρα τις εἴπεσκε, τὰ δʼ οὐκ ἴσαν ὡς ἐτέτυκτο.
αὐτὰρ Ὀδυσσῆα μεγαλήτορα ᾧ ἐνὶ οἴκῳ
Εὐρυνόμη ταμίη λοῦσεν καὶ χρῖσεν ἐλαίῳ,
ἀμφὶ δέ μιν φᾶρος καλὸν βάλεν ἠδὲ χιτῶνα·155
αὐτὰρ κὰκ κεφαλῆς κάλλος πολὺ χεῦεν Ἀθήνη
μείζονά τʼ εἰσιδέειν καὶ πάσσονα· κὰδ δὲ κάρητος
οὔλας ἧκε κόμας, ὑακινθίνῳ ἄνθει ὁμοίας.
ὡς δʼ ὅτε τις χρυσὸν περιχεύεται ἀργύρῳ ἀνὴρ
ἴδρις, ὃν Ἥφαιστος δέδαεν καὶ Παλλὰς Ἀθήνη160
τέχνην παντοίην, χαρίεντα δὲ ἔργα τελείει·
ὣς μὲν τῷ περίχευε χάριν κεφαλῇ τε καὶ ὤμοις.
ἐκ δʼ ἀσαμίνθου βῆ δέμας ἀθανάτοισιν ὁμοῖος·
ἂψ δʼ αὖτις κατʼ ἄρʼ ἕζετʼ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη,
ἀντίον ἧς ἀλόχου, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπε·165
δαιμονίη, περί σοί γε γυναικῶν θηλυτεράων
κῆρ ἀτέραμνον ἔθηκαν Ὀλύμπια δώματʼ ἔχοντες·
οὐ μέν κʼ ἄλλη γʼ ὧδε γυνὴ τετληότι θυμῷ
ἀνδρὸς ἀφεσταίη, ὅς οἱ κακὰ πολλὰ μογήσας
ἔλθοι ἐεικοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν.170
ἀλλʼ ἄγε μοι, μαῖα, στόρεσον λέχος, ὄφρα καὶ αὐτὸς
λέξομαι· ἦ γὰρ τῇ γε σιδήρεον ἐν φρεσὶ ἦτορ.
τὸν δʼ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
δαιμόνιʼ, οὔτʼ ἄρ τι μεγαλίζομαι οὔτʼ ἀθερίζω
οὔτε λίην ἄγαμαι, μάλα δʼ εὖ οἶδʼ οἷος ἔησθα175
ἐξ Ἰθάκης ἐπὶ νηὸς ἰὼν δολιχηρέτμοιο.
ἀλλʼ ἄγε οἱ στόρεσον πυκινὸν λέχος, Εὐρύκλεια,
ἐκτὸς ἐϋσταθέος θαλάμου, τόν ῥʼ αὐτὸς ἐποίει·
ἔνθα οἱ ἐκθεῖσαι πυκινὸν λέχος ἐμβάλετʼ εὐνήν,
κώεα καὶ χλαίνας καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα.180
notes
While the bard plays and sings to create the impression that a wedding is in progress, Penelope and Odysseus move slowly toward a recognition scene.
134 ἡγείσθω: 3rd pres. mid. imperat. > ἡγέομαι.
134 φιλοπαίγμονος ὀρχηθμοῖο: gen., with ἡγείσθω (Smyth 1370).
135 ἐκτὸς ἀκούων / ἢ ἀνʼ ὁδὸν στείχων: attributive ptcs., modifying τις.
135 φαίη: 3rd pers. sing. pres. act. opt. > φημί.
136 οἳ περιναιετάουσι: “(one of) the neighbors.” Though plural, it loosely serves as a third possible subject of φαίη.
137 μὴ … γένηται: prohibitory subj.
137 πρόσθε … / … πρίν: “before …” πρόσθε signals the approach of the temporal clause (here, πρίν + infin.) but need not be translated (Smyth 2440).
137 κλέος: “news,” “rumor.”
137 εὐρὺ: “widespread,” “widely known,” pred., after γένηται.
138 ἐλθέμεν: aor. act. infin. > ἔρχομαι.
140 κέρδος: “plan” (Cunliffe κέρδος 3).
141 τοῦ: “him,” gen., with κλύον (Smyth 1361).
145 μολπῆς τε γλυκερῆς καὶ ἀμύμονος ὀρχηθμοῖο: objective gens., with ἵμερον.
150 οὐδʼ ἔτλη: “she didn’t have the patience to (infin.)” (LSJ τλάω II.1).
151 ἧος: “until …”
152 τὰ δʼ οὐκ ἴσαν ὡς ἐτέτυκτο: “they did not know these things, how they were,” an example of prolepsis (Smyth 3045, 2182).
152 ἴσαν: 3rd pl. > οἶδα. The subject is technically τις, which is taken as a collective singular with a plural verb (Smyth 950).
155 ἀμφὶ … βάλεν: “put (acc. of thing) on (acc. of person),” tmesis > ἀμφιβάλλω. For the double accusative, see Smyth 1628.
156 κὰκ … χεῦεν: “poured down upon (gen.),” tmesis > καταχέω. κὰκ (and κὰδ in line 157) is a shortened (apocope) version of κατά (Russo/Heubeck mistakenly identify it as crasis of καί and ἐκ).
157 μείζονά τʼ εἰσιδέειν καὶ πάσσονα: literally “greater and stouter to behold.” The construction is awkwardly elliptical. Perhaps we are to understand, “she poured beauty on his head (in order to make him) greater and stouter to behold.”
157 κὰδ … / … ἧκε: “let (acc.) down from (gen.),” tmesis > καθίημι.
159 περιχεύεται: “spreads (acc.) around (dat.),” used of gilding or enameling.
163 δέμας: accusative of respect.
166 περί: “beyond all,” “more than all,” with γυναικῶν θηλυτεράων (LSJ περί A.III).
169 ἀνδρὸς: genitive of separation with ἀφεσταίη.
169 ἀφεσταίη: “would stand aloof from,” 3rd sing. pf. act. opt. > ἀφίστημι (LSJ ἀφίστημι B.I). The perfect has a present sense (Smyth 1946) and is intransitive (Smyth 819).
171 μαῖα: Odysseus now addresses Eurycleia (see line 177).
171 στόρεσον: imperat. > στόρνυμι.
171 αὐτὸς: “by myself” (LSJ αὐτός I.3).
172 λέξομαι: either (1) short-vowel aor. subj. or (2) fut. indic. A subjunctive is expected in a purpose clause, but a future indicative is possible (Smyth 2203).
172 τῇ: dative of possession, referring to Penelope.
175 ἔησθα: 2nd sing. impf. act. indic. > εἰμί.
178 τόν: the antecedent is λέχος.
179 οἱ: dative of interest, referring to Odysseus.
179 ἐκθεῖσαι: fem. nom. pl. aor. act. ptc. > ἐκτίθημι. The participle agrees with the implied subject of ἐμβάλετ(ε), the serving women led by Eurycleia.
179 εὐνήν: “bedding” (LSJ εὐνή I.2.a).