ὣς φάτο, τῷ δʼ ἔτι μᾶλλον ὑπὸ τρόμος ἔλλαβε γυῖα.
ἐς μέσσον δʼ ἄναγον· τὼ δʼ ἄμφω χεῖρας ἀνέσχον.
δὴ τότε μερμήριξε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς90
ἢ ἐλάσειʼ ὥς μιν ψυχὴ λίποι αὖθι πεσόντα,
ἦέ μιν ἦκʼ ἐλάσειε τανύσσειέν τʼ ἐπὶ γαίῃ.
ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,
ἦκʼ ἐλάσαι, ἵνα μή μιν ἐπιφρασσαίατʼ Ἀχαιοί.
δὴ τότʼ ἀνασχομένω ὁ μὲν ἤλασε δεξιὸν ὦμον95
Ἶρος, ὁ δʼ αὐχένʼ ἔλασσεν ὑπʼ οὔατος, ὀστέα δʼ εἴσω
ἔθλασεν· αὐτίκα δʼ ἦλθε κατὰ στόμα φοίνιον αἷμα,
κὰδ δʼ ἔπεσʼ ἐν κονίῃσι μακών, σὺν δʼ ἤλασʼ ὀδόντας
λακτίζων ποσὶ γαῖαν· ἀτὰρ μνηστῆρες ἀγαυοὶ
χεῖρας ἀνασχόμενοι γέλῳ ἔκθανον. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς100
ἕλκε διὲκ προθύροιο λαβὼν ποδός, ὄφρʼ ἵκετʼ αὐλήν,
αἰθούσης τε θύρας· καί μιν ποτὶ ἑρκίον αὐλῆς
εἷσεν ἀνακλίνας· σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρί,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο σύας τε κύνας τʼ ἀπερύκων,105
μηδὲ σύ γε ξείνων καὶ πτωχῶν κοίρανος εἶναι
λυγρὸς ἐών, μή πού τι κακὸν καὶ μεῖζον ἐπαύρῃ.
ἦ ῥα καὶ ἀμφʼ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην,
πυκνὰ ῥωγαλέην· ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ.
ἂψ δʼ ὅ γʼ ἐπʼ οὐδὸν ἰὼν κατʼ ἄρʼ ἕζετο· τοὶ δʼ ἴσαν εἴσω110
ἡδὺ γελώοντες καὶ δεικανόωντʼ ἐπέεσσι·
Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι,
ὅττι μάλιστʼ ἐθέλεις καί τοι φίλον ἔπλετο θυμῷ,
ὃς τοῦτον τὸν ἄναλτον ἀλητεύειν ἀπέπαυσας
ἐν δήμῳ· τάχα γάρ μιν ἀνάξομεν ἤπειρόνδε115
εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων.
ὣς ἄρʼ ἔφαν, χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεύς.
Ἀντίνοος δʼ ἄρα οἱ μεγάλην παρὰ γαστέρα θῆκεν,
ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος· Ἀμφίνομος δὲ
ἄρτους ἐκ κανέοιο δύω παρέθηκεν ἀείρας120
καὶ δέπαϊ χρυσέῳ δειδίσκετο, φώνησέν τε·
χαῖρε, πάτερ ὦ ξεῖνε, γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω
ὄλβος· ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσι.
notes
Odysseus defeats Irus and is rewarded by the suitors.
88 ὑπὸ … ἔλλαβε: “suddenly seized,” tmesis > ὑπολαμβάνω.
90 μερμήριξε: “was debating whether (ἢ) … or (ἦέ) …”
91 ἐλάσει(ε): “should hit (him),” aor. opt. (LSJ ἐλαύνω II.2).
91 ὥς: “so that,” introducing a purpose clause with optative in secondary sequence.
92 ἦκ(α): “lightly.”
94 ἐπιφρασσαίατ(ο): “might take notice of,” “might recognize” (LSJ ἐπιφράζω II.3).
95 ἀνασχομένω: dual. Either (1) “with their hands raised” (Russo/Heubeck, Merry), that is, in the stance of boxers, or (2) “‘drawing themselves up,’ i.e., gathering all their weight into a downward blow” (Stanford). LSJ ἀνέχω.
96 ὁ δ᾽: Odysseus.
98 κὰδ … ἔπεσ(ε): “fell down,” tmesis > καταπίπτω.
98 μακών: “bleating,” “crying out,” masc. nom. sing. pres. act. ptc. > μηκάομαι.
98 σὺν … ἤλασ(ε): “clenched,” tmesis > συνελαύνω.
100 γέλῳ ἔκθανον: “died laughing.”
101 ποδός: “by the foot,” partitive gen. (Smyth 1346). Odysseus does to Irus what Irus threatened to do to him in line 10.
102 ποτὶ ἑρκίον: “against the outer wall.”
103 εἷσεν: 3rd sing. aor. act. indic. > ἵζω.
105 ἧσο: mid. imperat. > ἵζω.
106 εἶναι: infin. Used as an imperative.
107 ἐπαύρῃ: either (1) “you bring (acc.) upon yourself,” 2nd sing. pres. mid. subj. (contraction of ἐπαύρηαι), or (2) “(nom.) reach you,” 3rd sing. pres. act. subj. > ἐπαυρέω (LSJ ἐπαυρέω II.3).
108–9 = 17.197–98.
109 πυκνὰ: “much,” “very,” adverbial (LSJ πυκνός B.II.1).
109 ἐν: “on it.”
110 τοὶ: “they,” the suitors.
114 ἀπέπαυσας: “you stopped (acc.) from (infin.)” > ἀποπαύω.
118 παρὰ … θῆκεν: “placed beside (dat.)” > παρατίθημι.
122 ἔς περ ὀπίσσω: “hereafter,” “in the future.”