ὣς ἔφατʼ Ἀντίνοος, τοῖσιν δʼ ἐπιήνδανε μῦθος.50
τοῖς δὲ δολοφρονέων μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
ὦ φίλοι, οὔ πως ἔστι νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχεσθαι
ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον· ἀλλά με γαστὴρ
ὀτρύνει κακοεργός, ἵνα πληγῇσι δαμείω.
ἀλλʼ ἄγε νῦν μοι πάντες ὀμόσσατε καρτερὸν ὅρκον,55
μή τις ἐπʼ Ἴρῳ ἦρα φέρων ἐμὲ χειρὶ βαρείῃ
πλήξῃ ἀτασθάλλων, τούτῳ δέ με ἶφι δαμάσσῃ.
ὣς ἔφαθʼ, οἱ δʼ ἄρα πάντες ἀπώμνυον ὡς ἐκέλευεν.
αὐτὰρ ἐπεί ῥʼ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον,
τοῖς δʼ αὖτις μετέειφʼ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο·60
ξεῖνʼ, εἴ σʼ ὀτρύνει κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ
τοῦτον ἀλέξασθαι, τῶν δʼ ἄλλων μή τινʼ Ἀχαιῶν
δείδιθʼ, ἐπεὶ πλεόνεσσι μαχήσεται ὅς κέ σε θείνῃ·
ξεινοδόκος μὲν ἐγών, ἐπὶ δʼ αἰνεῖτον βασιλῆες,
Ἀντίνοός τε καὶ Εὐρύμαχος, πεπνυμένω ἄμφω.65
ὣς ἔφαθʼ, οἱ δʼ ἄρα πάντες ἐπῄνεον· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ζώσατο μὲν ῥάκεσιν περὶ μήδεα, φαῖνε δὲ μηροὺς
καλούς τε μεγάλους τε, φάνεν δέ οἱ εὐρέες ὦμοι
στήθεά τε στιβαροί τε βραχίονες· αὐτὰρ Ἀθήνη
ἄγχι παρισταμένη μέλεʼ ἤλδανε ποιμένι λαῶν.70
μνηστῆρες δʼ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως ἀγάσαντο·
ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·
ἦ τάχα Ἶρος Ἄϊρος ἐπίσπαστον κακὸν ἕξει,
οἵην ἐκ ῥακέων ὁ γέρων ἐπιγουνίδα φαίνει.
ὣς ἄρʼ ἔφαν, Ἴρῳ δὲ κακῶς ὠρίνετο θυμός.75
ἀλλὰ καὶ ὣς δρηστῆρες ἄγον ζώσαντες ἀνάγκῃ
δειδιότα· σάρκες δὲ περιτρομέοντο μέλεσσιν.
Ἀντίνοος δʼ ἐνένιπεν ἔπος τʼ ἔφατʼ ἔκ τʼ ὀνόμαζεν·
νῦν μὲν μήτʼ εἴης, βουγάϊε, μήτε γένοιο,
εἰ δὴ τοῦτόν γε τρομέεις καὶ δείδιας αἰνῶς,80
ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον, ἥ μιν ἱκάνει.
ἀλλʼ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·
αἴ κέν σʼ οὗτος νικήσῃ κρείσσων τε γένηται,
πέμψω σʼ ἤπειρόνδε, βαλὼν ἐν νηὶ μελαίνῃ,
εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων,85
ὅς κʼ ἀπὸ ῥῖνα τάμῃσι καὶ οὔατα νηλέϊ χαλκῷ,
μήδεά τʼ ἐξερύσας δώῃ κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι.
notes
Odysseus prepares to fight Irus. Irus sees how muscular Odysseus is, and fears for his life.
54 δαμείω: 1st sing. aor. pass. subj. > δαμάζω.
57 πλήξῃ: 3rd sing. aor. act. subj. > πλήσσω.
57 τούτῳ: dative of advantage (Smyth 1481).
60 ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο: periphrasis.
62 ἀλέξασθαι: “to defend yourself against (accusative).”
63 δείδιθ(ι): imperat. > δείδω.
64 ἐπὶ … αἰνεῖτον: “agree,” 3rd dual pres. act. indic., tmesis > ἐπαινέω.
67 ζώσατο: 3rd sing. aor. mid. indic. > ζώννυμι.
68 οἱ: dative of possession.
70 μέλε(α): acc. pl. > μέλος –εος, τό.
70 ἤλδανε: 3rd sing. aor. act. indic. > ἀλδαίνω.
73 Ἄϊρος: the name Ἶρος with the addition of an alpha-privative (Smyth 885.1). Often translated “Un-Irus” (A.T. Murray). Wilson foregoes the word-play and translates: “This means the end of Irus.”
74 οἵην: “such a …” Merry glosses this as ὅτι τοίην: “because (he has shown) such a …”
76 καὶ ὣς: “even so.”
77 δειδιότα: “afraid,” masc. acc. sing. pf. act. ptc. > δείδω.
79 εἴης … γένοιο: optatives of wish. The sense is: “it would be better for you now if you had never been born.” Optative of wish in the apodosis of a simple present conditional (Smyth 2357).
81 ἥ: the antecedent is δύῃ.
82 ἔκ … ἐρέω: “I will speak out,” “I will say it out loud,” tmesis > ἐξερέω.
85 Ἔχετον: a barbarous king, possibly a mythological bogeyman.
85 βροτῶν … πάντων: “to all mortals” (Smyth 1414).
86 ἀπὸ … τάμῃσι: “would cut off,” 3rd sing. aor. act. subj., tmesis > ἀποτέμνω.
87 δώῃ: 3rd sing. aor. act. subj. > δίδωμι.
87 δάσασθαι: “to tear to pieces,” aor. mid. infin. > δατέομαι. Infinitive of purpose.