ὣς εἰποῦσα θεὰ δῦνε σπέος ἠεροειδές,
μαιομένη κευθμῶνας ἀνὰ σπέος· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ἆσσον πάντʼ ἐφόρει, χρυσὸν καὶ ἀτειρέα χαλκὸν
εἵματά τʼ εὐποίητα, τά οἱ Φαίηκες ἔδωκαν.
καὶ τὰ μὲν εὖ κατέθηκε, λίθον δʼ ἐπέθηκε θύρῃσι370
Παλλὰς Ἀθηναίη, κούρη Διὸς αἰγιόχοιο.
τὼ δὲ καθεζομένω ἱερῆς παρὰ πυθμένʼ ἐλαίης
φραζέσθην μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὄλεθρον.
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχανʼ Ὀδυσσεῦ,375
φράζευ ὅπως μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφήσεις,
οἳ δή τοι τρίετες μέγαρον κάτα κοιρανέουσι,
μνώμενοι ἀντιθέην ἄλοχον καὶ ἕδνα διδόντες·
ἡ δὲ σὸν αἰεὶ νόστον ὀδυρομένη κατὰ θυμὸν
πάντας μέν ῥʼ ἔλπει καὶ ὑπίσχεται ἀνδρὶ ἑκάστῳ,380
ἀγγελίας προϊεῖσα, νόος δέ οἱ ἄλλα μενοινᾷ.
τὴν δʼ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
ὢ πόποι, ἦ μάλα δὴ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο
φθίσεσθαι κακὸν οἶτον ἐνὶ μεγάροισιν ἔμελλον,
εἰ μή μοι σὺ ἕκαστα, θεά, κατὰ μοῖραν ἔειπες.385
ἀλλʼ ἄγε μῆτιν ὕφηνον, ὅπως ἀποτίσομαι αὐτούς·
πὰρ δέ μοι αὐτὴ στῆθι, μένος πολυθαρσὲς ἐνεῖσα,
οἷον ὅτε Τροίης λύομεν λιπαρὰ κρήδεμνα.
αἴ κέ μοι ὣς μεμαυῖα παρασταίης, γλαυκῶπι,
καί κε τριηκοσίοισιν ἐγὼν ἄνδρεσσι μαχοίμην390
σὺν σοί, πότνα θεά, ὅτε μοι πρόφρασσʼ ἐπαρήγοις.
τὸν δʼ ἠμείβετʼ ἔπειτα θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
καὶ λίην τοι ἐγώ γε παρέσσομαι, οὐδέ με λήσεις,
ὁππότε κεν δὴ ταῦτα πενώμεθα· καί τινʼ ὀΐω
αἵματί τʼ ἐγκεφάλῳ τε παλαξέμεν ἄσπετον οὖδας395
ἀνδρῶν μνηστήρων, οἵ τοι βίοτον κατέδουσιν.
ἀλλʼ ἄγε σʼ ἄγνωστον τεύξω πάντεσσι βροτοῖσι·
κάρψω μὲν χρόα καλὸν ἐνὶ γναμπτοῖσι μέλεσσι,
ξανθὰς δʼ ἐκ κεφαλῆς ὀλέσω τρίχας, ἀμφὶ δὲ λαῖφος
ἕσσω ὅ κε στυγέῃσιν ἰδὼν ἄνθρωπος ἔχοντα,400
κνυζώσω δέ τοι ὄσσε πάρος περικαλλέʼ ἐόντε,
ὡς ἂν ἀεικέλιος πᾶσι μνηστῆρσι φανήῃς
σῇ τʼ ἀλόχῳ καὶ παιδί, τὸν ἐν μεγάροισιν ἔλειπες.
αὐτὸς δὲ πρώτιστα συβώτην εἰσαφικέσθαι,
ὅς τοι ὑῶν ἐπίουρος, ὁμῶς δέ τοι ἤπια οἶδε,405
παῖδά τε σὸν φιλέει καὶ ἐχέφρονα Πηνελόπειαν.
δήεις τόν γε σύεσσι παρήμενον· αἱ δὲ νέμονται
πὰρ Κόρακος πέτρῃ ἐπί τε κρήνῃ Ἀρεθούσῃ,
ἔσθουσαι βάλανον μενοεικέα καὶ μέλαν ὕδωρ
πίνουσαι, τά θʼ ὕεσσι τρέφει τεθαλυῖαν ἀλοιφήν.410
ἔνθα μένειν καὶ πάντα παρήμενος ἐξερέεσθαι,
ὄφρʼ ἂν ἐγὼν ἔλθω Σπάρτην ἐς καλλιγύναικα
Τηλέμαχον καλέουσα, τεὸν φίλον υἱόν, Ὀδυσσεῦ·
ὅς τοι ἐς εὐρύχορον Λακεδαίμονα πὰρ Μενέλαον
ᾤχετο πευσόμενος μετὰ σὸν κλέος, εἴ που ἔτʼ εἴης.415
notes
Athena gives Odysseus instructions on how to approach his return to Ithaka.
366 σπέος: neut. acc. sing.
372 τὼ … καθεζομένω: nom. dual.
373 φραζέσθην: 3rd dual impf. mid. indic. > φράζω.
376 χεῖρας ἐφήσεις: “lay (your) hands on,” 2nd sing. fut. act. indic. > ἐφίημι (Cunliffe ἐφίημι 1.5).
377 κάτα: anastrophe.
377 κοιρανέουσι: “lord it over.”
378 νόστον ὀδυρομένη: “mournfully waiting for your return” (not “mourning your return”).
380 πάντας: that is, all the suitors.
380 ἔλπει: “causes (acc.) to hope,” causal.
383 Ἀγαμέμνονος … / … ἔμελλον: the more straightforward word order is ἔμελλον φθίσεσθαι κακὸν οἶτον Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο ἐνὶ μεγάροισιν. This clause is the apodosis of a past contrary-to-fact (unreal) condition, with ἄν omitted (Smyth 2313).
384 κακὸν οἶτον: “perish (by) the evil fate,” cognate acc., with φθίσεσθαι (Smyth 1567 or “other adverbial accusative,” Monro 136).
387 ἐνεῖσα: fem. nom. sing. aor. act. ptc. > ἐνίημι.
388 λύομεν: unaugmented impf.
389 ὣς μεμαυῖα: “as eager (as you were then),” fem. nom. sing. pf. act. ptc. > μέμονα.
389 παρασταίης: aor. opt. > παρίστημι, in a future less vivid condition.
391 πρόφρασσ(α): “willing(ly),” fem. nom. sing. adj. > πρόφρων.
394 τιν᾽ ὀΐω / … κατέδουσιν: the more straightforward word order is ὀΐω τιν(α) ἀνδρῶν μνηστήρων, οἵ τοι βίοτονκατέδουσιν, παλαξέμεν ἄσπετον οὖδας αἵματί τ᾽ ἐγκεφάλῳ τε.
395 παλαξέμεν: fut. act. infin. > παλάσσω.
397 τεύξω: “I will make,” with a double accusative (external obj. and pred., Smyth 1613).
397 πάντεσσι βροτοῖσι: dat., with adjective ἄγνωστον (Smyth 1499).
399 ἀμφὶ … ἕσσω: “I will put around,” 1st sing. fut. act. indic., tmesis > ἀμφιέννυμι.
399 λαῖφος: neut. acc. sing.
400 ὅ κε στυγέῃσιν ἰδὼν ἄνθρωπον ἔχοντα: “which anyone (τις implied), seeing a human being wearing it, would hate.” The omission of τις is problematic, and τηθς seems to require emending στυγέῃσιν to στυγέῃ τις. Some texts, including the OCT, read ἄνθρωπος, in which case the translation would be something like: “which a human being, seeing you ( σε implied) wearing it, would hate.” This is also problematic, since this would be the only use of ἄνθρωπος in the singular in the Odyssey, and unusual as a substitute for τις.
402 φανήῃς: “appear,” 2nd sing. aor. 2 pass. subj. > φαίνω. The verb φαίνω has an aor. 1 passive (ἐφάνθην, “was shown”) and an aor. 2 passive (ἐφάνην, “appeared”), see Smyth 595.
404 εἰσαφικέσθαι: infin. Used as an imperative.
407 δήεις: “you will find” (Cunliffe δήεις).
410 τρέφει τεθαλυῖαν ἀλοιφήν: “produce rich fat,” “fatten up” (LSJ τρέφω II.4).
410 τεθαλυῖαν: fem. acc. sing. pf. act. ptc. > θάλλω.
411 μένειν … ἐξερέεσθαι: infins. Used as imperatives.
411 πάντα: object of ἐξερέεσθαι.
412 ὄφρ᾽ ἂν: “while,” with subjunctive (LSJ ὄφρα B.I.2).
413 καλέουσα: fut. ptc., expressing purpose.
415 πευσόμενος μετὰ σὸν κλέος: “to inquire after your story,” fut. ptc., expressing purpose. Κλέος here is “story” or “news” rather than “fame.”