1. Cōnstat autem etiam angelōs ab eō plērumque vīsōs, ita ut cōnsertō apud eum invicem sermōne loquerentur: diabolum vērō ita cōnspicābilem et subiectum oculīs habēbat, ut sīve sē in propriā substantiā continēret, sīve in dīversās figūrās spiritālis nēquitiae trānstulisset, quālibet ab eō sub imāgine viderētur. 2. quod cum diabolus scīret sē effugere nōn posse, conviciīs eum frequenter urguēbat, quia fallere nōn posset īnsidiīs. quōdam autem tempore cornū bovis cruentum in manū tenēns cum ingentī fremitū cellulam eius irrupit, cruentamque ostendēns dexteram et admissō recēns scelere gaudēns 'ubi est' inquit, 'Martīne, virtūs tua? ūnum dē tuīs modo interfēcī'. 3. tunc ille convocātīs frātribus refert quid diabolus indicāsset: sollicitōs īre praecipit per cellulās singulōrum, quisnam hōc cāsū affectus fuisset. nēminem quidem dēesse dē monachīs, sed unum rusticum mercēde conductum, ut vehiculō ligna dēferret, īsse ad silvam nuntiant. iubet igitur aliquōs īre eī obviam: 4. ita haud longē a monastēriō iam paene exanimis invenitur. extrēmum tamen spiritum trahēns indicat frātribus causam mortis et vulneris: iunctīs scīlicet būbus dum dissolūta artius lōra cōnstringit, bovem sibi excussō capite inter inguina cornū adēgisse. nec multō post vītam reddidit. vīderis, quō iūdiciō Dominī diabolō data fuerit haec potestās. 5. in Martīnō illud mīrabile erat, quod nōn sōlum hoc, quod suprā rettulimus, sed multa istīus modī, si quotiēns accīdissent, longē anteā praevidēbat aut sibi nuntiāta frātribus indicābat.
notes
vocabulary
cōnserō -serere -seruī -sertum: join, fasten together
invicem: one another, each other
conspicābilis -e: visible; remarkable, notable
subiciō -icere -iēci -iectum: throw under; submit, subject
substantia -ae f.: being, essence, substance
figūra -ae f.: form, shape, figure
spīritālis -e: spiritual
nēquitia -ae f.: bad moral quality; vileness, wickedness
trānsferō -ferre -tulī -lātum: carry over, transfer
quīlibet quaelibet quodlibet: any one without distinction, whom you will, no matter who
effugiō -fugere -fūgī -fugitum: flee away, escape
convīcium -ī n.: quarreling, altercation
urgueō urguēre ursi: press, ply, urge with
īnsidiae -ārum f.: ambush, ambuscade; artifice, treachery
cruentus -a -um: bloody, gory
fremitus -ūs m.: roaring, loud noise
admittō -mittere -mīsī -missum: let go, admit
scelus -eris n.: wicked deed, crime, sin
convocō -vocāre: call together, summon
sollicitus -a -um: agitated, disturbed
mercēs -ēdis f.: pay, wages
condūcō -dūcere -dūxi -ductum: bring together, collect; hire
vehiculum -i n.: wagon, cart
līgnum -ī n.: wood
nuntiō -āre: give news, announce, report
dissolūtus -a -um: unloosed, loose, disconnected
lōra -um n. pl.: reins
cōnstringō -stringere -strinxī -strictum: bind tight, hold in check
excutiō -cutere -cussī -cussum: shake out, shake off, force away
inguen inguinis n.: groin
adigō -igere -ēgī -āctum: drive to
mīrābilis -e: wonderful, marvellous, extraordinary
antea: (adv.) before that, previously, hitherto
praevideō -vidēre -vīdī -vīsum: see first or beforehand, foresee