Nunc age, qui reges, Erato, quae tempora, rerum
quis Latio antiquo fuerit status, aduena classem
cum primum Ausoniis exercitus appulit oris,
expediam, et primae reuocabo exordia pugnae.40
tu uatem, tu, diua, mone. dicam horrida bella,
dicam acies actosque animis in funera reges,
Tyrrhenamque manum totamque sub arma coactam
Hesperiam. Māior rērum mihi nāscitur ōrdō,
māius opus moveō.45
Rēx arva Latīnus et urbēs
iam senior longā placidās in pāce regēbat.
hunc Fauno et nympha genitum Laurente Marica
accipimus; Fauno Picus pater, isque parentem
te, Saturne, refert, tu sanguinis ultimus auctor.
Fīlius huic fātō dīvum prōlēsque virīlis50
nūlla fuit, prīmāque oriēns ērepta iuventā est.
sōla domum et tantās servābat fīlia sēdēs
iam mātūra virō, iam plēnīs nūbilis annīs.
Multī illam māgnō ē Latiō tōtāque petēbant
Ausoniā; petit ante aliōs pulcherrimus omnīs55
Turnus, avīs atavīsque potēns, quem rēgia coniūnx
adiungī generum mīrō properābat amōre;
Sed variīs portenta deum terrōribus obstant.
Laurus erat tēctī mediō in penetrālibus altīs
sacra comam multōsque metū servāta per annōs,60
quam pater inventam, prīmās cum conderet arcēs,
ipse ferēbātur Phoebō sacrāsse Latīnus,
Laurentīsque ab eā nōmen posuisse colōnīs.
Hūius apēs summum dēnsae (mīrābile dictū)
strīdōre ingentī liquidum trāns aethera vectae65
obsēdēre apicem, et pedibus per mūtua nexīs
exāmen subitum rāmō frondente pependit.
Continuō vātēs 'Externum cernimus' inquit
'adventāre virum et partīs petere agmen eāsdem
partibus ex īsdem et summā dominārier arce.'70
Praetereā, castīs adolet dum altāria taedīs,
et iūxtā genitōrem astat Lāvīnia virgō,
vīsa (nefās) longīs comprēndere crīnibus īgnem
atque omnem ōrnātum flammā crepitante cremārī,
rēgālīsque accēnsa comās, accēnsa corōnam75
īnsīgnem gemmīs; tum fūmida lūmine fulvō
involvī ac tōtīs Volcānum spargere tēctīs.
Id vērō horrendum ac vīsū mīrābile ferrī:
namque fore inlūstrem fāmā fātīsque canēbant
ipsam, sed populō māgnum portendere bellum.80