[1] Animadversum est tamen, eōdem ferē tempore fuisse in Hispāniā iuvenem, quī cum sibi multīs signīs auctōritātem parāvisset, eō usque ēlātus est, ut sē Hēlīam profiterētur. [2] quod cum plērīque temerē crēdidissent, addidit ut sē Christum esse dīceret: in quō etiam adeo illūsit, ut eum quīdam epīscopus Rufus nōmine ut Deum adōrāret: propter quod eum posteā ab epīscopātū dēiectum vīdimus. [3] plērīque etiam ex frātribus nobis rettulērunt, eōdem tempore in Oriente quendam exstitisse, quī sē Iōhannen esse iactitāverit, ex quō cōnicere possumus, istīus modī pseudoprofētīs existentibus, Antichristī adventum imminēre, quī iam in istīs mystērium inīquitātis operātur. [4] Nōn praetereundum autem vidētur, quantā Martīnum sub īsdem diēbus diabolus arte temptāverit. quōdam enim diē praemissā prae se et circumiectus ipse lūce purpureā, quō facilius clāritāte assumptī fulgōris illūderet, veste etiam rēgiā indūtus, diadēmate ex gemmīs aurōque redimītus, calceīs aurō illitīs, serēnō ōre, laetā faciē, ut nihil minus quam diabolus putārētur, ōrantī in cellulā adstitit. [5] cumque Martīnus prīmō aspectū eius fuisset hebetātus, diū multum silentium ambō tenuērunt. tum prīor diabolus: 'agnosce,' inquit, 'Martīne, quem cernis: Christus ego sum: dēscēnsūrus ad terram prīus mē manifestāre tibi voluī.' [6] ad haec cum Martīnus tacēret nec quidquam respōnsī referret, iterāre ausus est diabolus prōfessiōnis audāciam: 'Martīne, quid dubitās crēdere, cum videās? Christus ego sum.' [7] tum ille, revelante sibi spiritū, ut intellegeret diabolum esse, nōn Dominum; 'nōn sē,' inquit, 'Iēsus Dominus purpurātum nec diadēmate renīdentem ventūrum esse praedīxit: ego Christum nisi in eō habitū formāque, quā passus est, nisi crucis stigmata praeferentem vēnisse nōn crēdam.' [8] ad hanc ille vōcem statim ut fūmus ēvanuit et cellulam tantō foetōre complēvit, ut indubia indicia relinqueret diabolum sē fuisse. hoc itaque gestum, ut suprā rettuli, ex ipsius Martīnī ōre cognōvī, nē quis forte existimet fabulōsum.

    animadversum est: impersonal pass. > animadvertō –ere, "it was noticed."

    multīs signīs auctōritātem parāvisset: "had obtained (spiritual) influence by many miraculous deeds."

    Hēlīam: Elijah, spelled variously Ēlīās or Hēlīās –ae (m.), and Elia –ae (m.).

    [2]

    adeo illūsit: "he was so successful in his deception."

    [3]

    plērīque . . . ex frātribus: "several of the brothers."

    extitisse: > exsto –stare –stiti –stitum, "appeared."

    iactitāverit: pf. subj., in a relative clause of characteristic (AG 535a), "boasted."

    istīus modī pseudoprofētīs existentibus: "since false prophets of this type are appearing."

    mystērium inīquitātis operātur: "carries on the secret ways of his wickedness," a phrase borrowed from Paul (2 Thess. 2.7 nam [quī adversātūr, i.e., the antichrist] mystērium iam operātur inīquitātis). Matthew 4.23 predicts the rise of pseudoprophets who will mislead even the chosen at the end of time. 

    operatur: > operor –ari –atus sum, "carry on."

    [4]

    Nōn praetereundum autem vidētur: "Moreover it seems that it ought not to be passed over," i.e., "I should not fail to mention."

    quantā . . . arte: "with what great trickery"; indirect question.

    praemissā prae se et circumiectus ipse lūce purpureā: "with a glowing light having been sent ahead of himself, and surrounded by it himself."

    quo facilius . . . illuderet: "by which he might more easily deceive."

    illuderet: subj., in a relative clause of purpose containing a comparative (AG 531).

    clāritāte assumptī fulgōris: "thanks to the brilliance of his acquired splendor."

    illitīs: > illinō –ere –ēvī –itum, "coated with."

    nihil minus quam: "anything but," lit., "nothing less than."

    [5]

    fuisset hebetātus: "had been stunned."

    hebetātus: hebetātus essethebetō (1).

    tum prīor diabolus: "then the devil (spoke) first."

    quem cernis: "(the one) whom you see."

    [6]

    nec quidquam respōnsī referret: "and did not make any response at all."

    respōnsī: partitive gen., with a neuter pronoun (AG 346).

    quid dubitās: "why do you hesitate?"

    [7]

    tum ille . . . inquit: "then he (Martin) said."

    purpurātum: "dressed in purple."

    formāque, quā passus est: "and in the form in which he suffered (on the cross)."

    stigmata: > stigma –atis (n.), "marks, wounds."

    [8]

    ēvanuit: > ēvānēscō –ere –uī, "vanished."

    foetōre: > foetor –ōris (m.), "stench."

    hoc itaque gestum: "that this incident happened in this way"; indirect statement after cognovi. Supply esse.

    animadvertō –vertere –vertī –versum: notice, observe, attend to

    signum –i, n.: miraculous deed (eccl.)

    temerē: (adv.) recklessly, rashly2

    inludo –ere –lusi –lusum: deceive

    adōrō –ōrāre: pray to, worship

    dēiciō –icere –iēci –iectum: throw or cast down

    existō –istere –titī –titum: come forth, emerge, appear3

    iactitō –āre: utter

    cōniciō –icere –iēcī –iectum: throw or bring together; conclude, infer

    pseudoprophēta –ae, m.: false prophet

    immineō –minēre –minuī: overhang, project over (+ dat.)

    mystērium –ī, n.: secret, mystery

    inīquitās –ātis, f.: inequality; unfairness, injustice

    praemittō –mittere –mīsī –missum: send in advance4

    prae: (adv. and prep.) in comparison with; on account of

    circumiciō –icere –iēci –iectum: throw around, place around

    purpureus –a –um: radiant, glowing (see OLD 3a); purple-colored, purple

    clāritās –ātis, f.: clearness, brightness, splendor

    fulgor –ōris, m.: lightning; glem, flash, brilliancy

     royal head-dress, diadem

    gemma –ae, f.: jewel, gem

    redimiō –īre: bind around, wreathe

    calceus –ī, m.: shoe

    illinō –linere –lēvī –litum: smear, spread, lay on

    serēnus –a –um: clear, fair, serene

    aspectus –ūs, m.: sight, look, appearance5

    hebetō –āre: blunt, dim, deaden

    silentium –ī, n.: silence, stillness

    ambo –ae –o: both

    manifestō –āre: show clearly, exhibit, manifest

    respōnsum –ī, n.: reply, response6

    iterō –āre: do a second time, repeat

    professio –ōnis, f.: a declaration

    revēlō –āre: disclose, reveal

    purpurātus –a –um: clad in purple

    renīdeō –ēre: glitter, glisten, be resplendent

    stigma –atis, n.: brand; a stigma, a cut

    praeferō –ferre –tulī –lātum: place before, prefer; esteem

    fūmus –ī, m.: smoke, steam, fume8

    foetor –ōris, m.: offensive smell, stench; foulness

    indubius –a –um: not doubtful, certain

    indicium –ī, n.: notice, information, discovery

    fābulōsus –a –um: incredible, great, fabulous

    Text Read Aloud
    Article Nav
    Previous
    Next

    Suggested Citation

    Christopher Francese, Sulpicius Severus: Life of St. Martin. Carlisle, Pennsylvania: Dickinson College Commentaries, 2011. ISBN: 978-1-947822-03-0. https://dcc.dickinson.edu/es/sulpicius-severus/section-24