[1] Clārus quīdam, adulēscēns nōbilissimus, mox presbyter, nunc fēlīcī beātus excessū, cum relictīs omnibus sē ad Martīnum contulisset, brevī tempore ad summum fideī virtūtumque omnium culmen ēnituit. [2] itaque cum haud longē sibi ab epīscopī monastēriō tabernāculum cōnstituisset multīque apud eum frātrēs commorārentur, iuvenis quīdam ad eum Anatolius nōmine, sub prōfessiōne monachī omnem humilitātem atque innocentiam mentītus, accessit habitāvitque aliquamdiū in commūne cum cēterīs. [3] dein prōcedente tempore angelōs apud sē loquī solēre dīcēbat. cum fidem nūllus adhibēret, signīs quibusdam plērōsque ad crēdendum coartābat. postrēmo eō usque prōcessit, ut inter sē ac Deum nuntiōs discurrere praedīcāret, iamque sē ūnum ex profētīs habēri volēbat. [4] Clārus tamen nēquāquam ad crēdendum cōgī poterat. ille eī īram Dominī et praesentēs plāgās, cur sānctō nōn crēderet, commināri. [5] postrēmum in hanc vōcem ērupisse fertur: 'ecce hāc nocte vestem mihi candidam Dominus dē caelō dabit, quā indūtus in mediō vestrum dīversābor: idque vobis signum erit, in mē Deī esse virtūtem, quī Deī veste dōnātus sim.' [6] tum vērō grandis omnium ad hanc prōfessiōnem exspectātio. itaque ad mediam ferē noctem fremitū terram īnsultantium commovērī omne monastērium locō vīsum est: cellulam autem, quā īdem adūlēscēns continēbātur, crebrīs cernerēs micāre lūminibus, fremitusque in eā discurrentium et murmur quoddam multārum vōcum audiēbātur. [7] dein factō silentiō ēgressus ūnum dē frātribus Sabatium nōmine ad sē vocat tunicamque eī, quā erat indūtus, ostendit. [8] obstupefactus ille convocat cēterōs, ipse etiam Clārus accurrit, adhibitōque lūmine vestem omnēs dīligenter īnspiciunt. erat autem summā mollitiē, candōre eximiō, micantī purpurā, nec tamen, cuius esset generis aut velleris, poterat agnoscī: cūriōsīs tamen oculīs aut digitīs attrectāta nōn aliud quam vestis vidēbātur. intereā Clārus frātrēs admonet ōrātiōnī īnsistere, ut manifestius eīs Dominus quidnam id esset ostenderet. [9] itaque reliquum noctis hymnīs psalmīsque cōnsumitur. ubi illūxit diēs, apprehēnsum dexterā ad Martīnum trahere volēbat, bene cōnscius illūdī illum diabolī arte nōn posse. [10] tum vērō renītī ac reclāmāre miser coepit, interdictumque sibi esse dīcēbat, nē sē Martīnō ostenderet. cumque invītum īre compellerent, inter trahentium manūs vestis ēvanuit. [11] unde quis dubitet hanc etiam Martīnī fuisse virtūtem, ut fantasiam suam diabolus, cum erat Martīnī oculīs ingerenda, dissimulāre diūtius aut tegere nōn posset.

    fēlīcī . . . excessū: "as a result of his fortunate death."

    sē . . . contulisset: "had gone."

    ad summum fideī virtūtumque omnium culmen ēnituit: "reached the highest peak of faith and all the virtues" 

    ēnituit: > ēnitēscō –ere –nituī —, "to become conspicuous for merit," "shine."

    [2]

    ad eum . . . accessit: "came to him."

    mentītus: "having falsely assumed"; > mentior –īrī –ītus sum, "feign," "fabricate."

    [3]

    dīcēbat: the subject is Anatolius.

    fidem . . . adhibēret: "was believing (him)."

    coartābat: > coartō (1), "was compelling." (a late Latin sense).

    eō usque . . . ut . . . praedīcāret: "so far as to declare"; result clause.

    [4]

    ille: Anatolius

    eī: Clarus

    praesentēs plāgās: "an immediate thrashing."

    cur sānctō nōn crēderet: "because he was not trusting a holy man." Cur meaning "because" is rare but classical; cp. OLD s.v. 4.

    commināri: "thretened"; historical infin.

    [5]

    in hanc vōcem ērupisse: "to have blurted the following words."

    ērupisse:ērumpō –ere –rūpī –ruptus, "break silence," "to utter violently or unexpectedly."

    quā indūtus: induō –ere –uī –ūtus, "clothed in which" (+ abl.).

    in mediō vestrum dīversābor: "I shall remain in your midst" (White).

    quī . . . dōnātus sim: "since I have been endowed with."

    dōnātus sim: pf. subj. > dono (1), in a causal relative clause (AG 535e).

    [6]

    prōfessiōnem: "declaration."

    fremitū terram īnsultantium: "with a rumble of people trampling on the ground."

    commovērī . . . locō vīsum est: "seemed to be being jolted from its place," "seemed to shake."

    [8]

    summā mollitiē, candōre eximiō, micantī purpurā: ablatives of description.

    nec tamen, cuius esset generis aut velleris, poterat agnoscī: "and yet it could not be recognized of what type or wool it was."

    velleris: > vellus –eris (n.), "wool," "fleece."

    nōn aliud quam: "nothing other than."

    quidnam id esset: indirect question after ostenderet.

    apprehēnsum dexterā ad Martīnum trahere volēbat: "he (Clarus) wanted to take him (Anatolius), having been grabbed by the hand, to Martin."

    [10]

    interdictumque sibi esse . . . nē: "that it was forbidden for him to" (interdictuminterdicō –ere).

    [11]

    fantasiam: "deception," lit. "phantom," "specter," "apparition" (late Latin), i.e., the garment.

    cum erat . . . ingerenda: "when it was about to be put before," (ingerendaingerō –ere).

    adulēscēns –entis, m. / f.: young man, young woman

    excessus –ūs, m.: departure; death

    culmen –inis, n.: top, summit

    ēniteō –nitēre –nituī: shine forth

    tabernāculum –ī, n.: tent2

    professio –ōnis, f.: a declaration

    innocentia –ae, f.: innocence, integrity

    mentior mentīrī mentītus sum: lie, deceive, feign

    habitō –āre: occupy, inhabit, dwell in

    coartō –āre: compel, constrain3

    discurrō –currere –cucurrī (–currī) –cursum: run to and fro, run about

    prophēta –ae, m.: prophet

    nēquāquam: (adv.) in nowise, by no means, not at all4

    plāga -ae, f.: injury, misfortune; plague, pestilence

    comminor –ārī –ātus sum: threaten, menace

    postrēmus –a –um: hindmost, last5

    ērumpō –rumpere –rūpī –ruptum: break out, burst or sally forth (+ abl.)

    medium -ī, n.: middle, midst

    dēversor –āri –ātus sum: be tarrying, lodge anywhere as a guest

    grandis –e: large, great6

    fremitus –ūs, m.: roaring, loud noise

    īnsultō –āre: leap upon; insult (+ dat.)

    crēber crēbra crēbrum: thick, close, frequent

    micō micāre micuī: to sparkle, glitter, gleam, flash

    murmur –uris, n.: murmuring, murmur

    silentium –ī, n.: silence, stillness7

    tunica –ae, f.: tunic

    obstupefaciō –facere –fēci –factum: amaze, stupefy, render senseless8

    convocō –vocāre: call together, summon

    accurrō –currere –cucurrī (–curri) –cursum: run to

    īnspiciō –spicere –spēxī –spectum: look into, inspect, consider

    mollities –ēi, f.: suppleness; softness

    candor –ōris, m.: whiteness, radiance

    eximius –a –um: exceptional, excellent, distinguished

    purpura –ae, f.: purple

    vellus –eris, n.: fleece, wool

    cūriōsus –a –um: careful, diligent

    attrectō –trectāre: touch, lay hold of

    īnsistō –sistere –stitī: enter upon, pursue; devote one's self to (+ dat.)

    manifēstus –a –um: clear, plain, manifest

    reliquum –i, n.: remnant, remainder9

    hymnus –ī, m.: song of praise, hymn

    psalmus –ī, m.: psalm

    illūcēscō –lūcēscere –luxī: grow light, begin shine, dawn

    apprehendō –hendere –hendī –hensum: lay hold upon, seize, take hold of

    cōnscius –a –um: conscious (+ gen. or dat.)

    renītor –nītī: struggle against, resist10

    reclāmō –clāmāre: cry out against, protest

    interdīctum –ī, n.: a prohibition

    invītus –a –um: unwilling, reluctant

    phantasia –ae, f.: phantom, apparition11

    dissimulō –āre: hide, conceal, keep secret

    Text Read Aloud
    Article Nav
    Previous
    Next

    Suggested Citation

    Christopher Francese, Sulpicius Severus: Life of St. Martin. Carlisle, Pennsylvania: Dickinson College Commentaries, 2011. ISBN: 978-1-947822-03-0. https://dcc.dickinson.edu/es/sulpicius-severus/section-23