[1] Nam cum ōlim, audītā fidē eius vitā atque virtūte, dēsīderiō illius aestuārēmus, grātam nobis ad eum videndum suscēpimus peregrīnātiōnem: simul quia iam ardēbat animus vītam illius scrībere, partim ab ipsō, in quantum ille interrogārī potuit, sciscitātī sumus, partim ab hīs, quī interfuerant vel sciēbant, cognōvimus. [2] quō quidem tempore crēdī nōn potest, quā mē humilitāte, quā benignitāte suscēperit, congrātulātus plūrimum et gāvīsus in Dominō, quod tantī esset habitus ā nobis, quem peregrīnātiōne susceptā expeterēmus. [3] miserum mē — paene nōn audeō cōnfitērī — cum mē sānctō convīviō suō dignātus esset adhibēre, aquam manibus nostrīs ipse obtulit, ad vesperum autem pedēs ipse nobis abluit. nec renītī aut contrā īre cōnstantia fuit: ita auctōritāte illius oppressus sum, ut nefās putārem, sī nōn adquiēvissem. [4] sermō autem illius nōn alius apud nōs fuit, quam mundī illecebrās et saeculī onera relinquenda, ut Dominum Iēsum līberī expedītīque sequerēmur: praestantissimumque nobis praesentium temporum illustris virī Paulīnī, cuius suprā fēcimus mentiōnem, exemplum ingerēbat, quī summīs opibus abiectīs Christum secūtus sōlus paene hīs temporibus ēvangelica praecepta complēsset: [5] illum nobis sequendum, illum clāmābat imitandum: beātumque esse praesēns saeculum tantae fideī virtūtisque documentō, cum secundum sententiam Dominī dīves et possidēns multa vendendō omnia et dandō pauperibus, quod erat factū impossibile, possibile fēcisset exemplō. [6] iam vērō in verbīs et cōnfābulātiōne eius quanta gravitās, quanta dignitās erat! quam ācer, quam efficax erat, quam in absolvendīs scriptūrārum quaestiōnibus promptus et facilis! [7] et quia multōs ad hanc partem incrēdulōs sciō, quippe quōs vīderim mē ipsō etiam referente nōn crēdere, Iēsum testor spemque commūnem mē ex nūllius umquam ōre tantum scientiae, tantum ingeniī tantum tam bonī et tam pūrī sermōnis audīsse. [8] quamquam in Martīnī virtūtibus quantula est ista laudātio! nisi quod mīrum est hominī illitterātō nē hanc quidem grātiam dēfuisse.

    ōlim, audītā fidē eius vitā atque virtūte: "having heard long ago of his faith, his life, and his virtue."

    aestuārēmus: "I was burning." The first person plural here, as in suscēpimusnobissciscitātī sumus and cognōvimus below, is polite and refers to Sulpicius alone.

    in quantum: "in so far as."

    sciscitātī sumus . . . cognōvimus: "I inquired . . . I gained knowledge."

    [2]

    crēdī nōn potest: "it cannot be believed," "it is incredible."

    congrātulātus plūrimum et gāvīsus: "expressing great happiness and rejoicing."

    quod tantī  esset habitus: "because he was considered to be of such great worth."

    tantī: genitive of value (AG 417).

    quem . . . expeterēmus: "that I sought him out;" subjunctive in a relative clause of result (AG 537).

    [3]

    cum mē sānctō convīviō suō dignātus esset adhibēre: "when he considered me worthy to invite to his holy feast," i.e., a dinner.

    nec . . . cōnstantia fuit: "nor did I have the strength of will." Supply mihi.

    sī nōn adquiēvissem: "if I had not consented."

    adquiēvissem:adquiescō –ere –ēvī.

    [4]

    nōn alius . . . quam: "(about) nothing but."

    praesentissimum . . . exemplum ingerēbat: "he repeatedly brought up the most outstanding example."

    Paulīnī: Paulinus of Nola, a wealthy man who sold his possessions and devoted himself to the life of the church; also a friend of Sulpicius, and one of the most prominent poets of this period.

    sōlus paene . . . complēsset: "almost alone had fulfilled," i.e., "was practically the only one who had fulfilled."

    [5]

    beātumque  . . . documentō: "blessed in (having) an example."

    secundum: in accordance with (preposition + acc.).

    dīves et possidēns multa: "a rich man and one possessing much," i.e., Paulinus.

    quod erat factū impossibile: "(that) which was impossible to do."

    factū: supine, abl. of specification (AG 510).

    [6]

    cōnfābulātiōne:cōnfābulātio –ōnis (f.),  "conversation" (late Lat.).

    in absolvendīs scriptūrārum quaestiōnibus: "in resolving disputed points of scripture."

    promptus et facilis: "ready and accommodating."

    [7]

    ad hanc partem: "on this point."

    quippe quōs vīderim mē ipsō etiam referente nōn crēdere: "in as much as I have seen some people fail to believe even when I was telling them myself." quippe + quī quae quod = "as one in fact who," i.e., "since" or "inasmuch as I / you / he," etc. (L&S s.v. quippe 5).

    vīderim: pf. subj., in a causal relative clause (AG 535e). 

    tantum scientiae, tantum ingeniī tantum tam bonī et tam pūrī sermōnis audīsse: "so much knowledge, so much natural ability, so much excellent and correct speech." This follows the text of Fontaine, rather than of Halm.

    pūrī sermōnis: "correct speech," according to the standards set by teachers of the day, based on classical authors.

    illitterātō: "uneducated." A soldier at 15, Martin did not receive the advanced training in literature and rhetoric that would have been typical for a bishop. He was definitely literate, as emerges below, 26.3 lēctionīhominī illitterātō is dative of person, regular after dēfuisse ( > dēsum).

    dēsīderium –ī, n.: longing

    aestuō –āre: boil up, foam

    peregrīnātio –ōnis, f.: sojourning, travel, peregrination

    partim: (adv.) partly, in part

    scīscitor –ārī –ātus sum: ask, inquire, inquire thoroughly.2

    benīgnitās –ātis, f.: favour, courtesy

    congrātulor –ārī –ātus sum: rejoice (eccl.); wish joy, congratulate (gaudeo –ēre gavisus sum)

    expetō –petere –petīvi –petītum: deek out, seek for; long for (+abl.)

    dignor –ārī  –ātus (1): deem worthy of, deign3

    adhibeō –ēre: invite (as a guest), summon (to a feast, etc.)

    vesper –eris (–erī), m.: evening, evening star

    pēs pedis, m.: foot

    abluō –uere –ui –ūtum: wash off, wash, cleanse

    renītor — –nītī: struggle against, resist

    cōnstantia –ae, f.: firmness of character, steadfastness

    opprimō –primere –pressī –pressum: overwhelm, overpower

    acquiēscō –quiēscere –quiēvī –quiētum: rest, repose; acquiesce, assent

    illecebra –ae, f.: enticement, allurement4

    expedītus –a –um: unimpeded, unencumbered, disengaged

    praestāns –antis: pre-eminent, excellent. distinguished

    mentiō –ōnis, f.: mention

    ingero –ere: to din into a person's ears, say repeatedly

    abiciō –ere –iēcī –iectum: throw away

    ēvangelicus –a –um: evangelical

    clāmō –āre: call, cry out, shout5

    imitor –āri: imitate

    documentum –ī, n.: an example serving as a precedent, warning, instruction; lesson, example, etc.

    possīdō –sīdere –sēdī –sessum: take possession of, possess one's self of

    vēndō –dere –didī –ditum: sell, vend

    impossibilis –e: impossible

    possibilis –e: possible

    confābulātio –ōnis, f.: conversation6

    efficāx –ācis: efficacious, effectual, powerful

    scrīptūra –ae, f.: writing, scripture, a passage of Scripture

    quaestio –ōnis, f.: inquiry, judicial investigation, trial

    prōmptus –a –um: ready, quick, prompt

    incrēdulus –a –um: unbelieving, incredulous7

    tēstor –ārī: bear witness, testify

    ingenium –ī, n.: mental powers, natural ability, talent.

    pūrus –a –um: clean, pure

    quantulus –a –um: how little, how small, how trifling8

    laudātiō –ōnis, f.: praising, praise, commendation

    illiterātus –a –um: illiterate, uneducated

    Text Read Aloud
    Article Nav
    Previous
    Next

    Suggested Citation

    Christopher Francese, Sulpicius Severus: Life of St. Martin. Carlisle, Pennsylvania: Dickinson College Commentaries, 2011. ISBN: 978-1-947822-03-0. https://dcc.dickinson.edu/pl/sulpicius-severus/section-25