Intereā soror alma monet succēdere Lausō
Turnum, quī volucrī currū medium secat agmen.440
Ut vīdit sociōs: 'Tempus dēsistere pūgnae;
sōlus ego in Pallanta feror, sōlī mihi Pallās
dēbētur; cuperem ipse parēns spectātor adesset.'
Haec ait, et sociī cessērunt aequore iussō.
At Rutulum abscessū iuvenis tum iussa superba445
mīrātus stupet in Turnō corpusque per ingēns
lūmina volvit obitque trucī procul omnia vīsū,
tālibus et dictīs it contrā dicta tyrannī:
'Aut spoliīs ego iam raptīs laudābor opīmīs
aut lētō īnsīgnī: sortī pater aequus utrīque est.450
Tolle minās.' Fātus medium prōcēdit in aequor;
Frīgidus Arcadibus coit in praecordia sanguis.
Dēsiluit Turnus biiugīs, pedes apparat īre
comminus; utque leō, speculā cum vīdit ab altā
stāre procul campīs meditantem in proelia taurum,455
advolat, haud alia est Turnī venientis imāgō.
Hunc ubi contiguum missae fore crēdidit hastae,
īre prior Pallās, sī quā fors adiuvet ausum
vīribus imparibus, māgnumque ita ad aethera fātur:
'Per patris hospitium et mēnsās, quās advena adīstī,460
tē precor, Alcīdē, coeptīs ingentibus adsīs.
Cernat sēminecī sibi mē rapere arma cruenta
victōremque ferant morientia lūmina Turnī.'
Audiit Alcīdēs iuvenem māgnumque sub īmō
corde premit gemitum lacrimāsque effundit inānīs.465
Tum genitor nātum dictīs adfātur amīcīs:
'Stat sua cuique diēs, breve et inreparābile tempus
omnibus est vītae; sed fāmam extendere factīs,
hōc virtūtis opus. Trōiae sub moenibus altīs
tot gnātī cecidēre deum, quīn occidit ūnā470
Sarpēdōn, mea prōgeniēs; Etiam sua Turnum
fāta vocant mētāsque datī pervēnit ad aevī.'
Sīc ait, atque oculōs Rutulōrum rēicit arvīs.
At Pallās māgnīs ēmittit vīribus hastam
vāgīnāque cavā fulgentem dēripit ēnsem.475
Illa volāns umerī surgunt quā tegmina summa
incidit, atque viam clipeī mōlīta per ōrās
tandem etiam māgnō strinxit dē corpore Turnī.
Hīc Turnus ferrō praefīxum rōbur acūtō
in Pallanta diū lībrāns iacit atque ita fātur:480
'Aspice num mage sit nostrum penetrābile tēlum.'
Dīxerat; at clipeum, tot ferrī terga, tot aeris,
quem pellis totiēns obeat circumdata taurī,
vibrantī cuspis medium trānsverberat ictū
lōrīcaeque morās et pectus perforat ingēns.485
Ille rapit calidum frūstrā de vulnere tēlum:
ūnā eādemque viā sanguīs animusque sequuntur.
Corruit in vulnus (sonitum super arma dedēre)
et terram hostīlem moriēns petit ōre cruentō.
Quem Turnus super adsistēns:490
'Arcades, haec' inquit 'memorēs mea dicta referte
Euandrō: quālem meruit, Pallanta remittō.
Quisquis honōs tumulī, quidquid sōlāmen humandī est,
largior. haud illī stābunt Aenēïa parvō
hospitia.' Et laevō pressit pede tālia fātus495
exanimem rapiēns immānia pondera balteī
impressumque nefās: ūnā sub nocte iugālī
caesa manus iuvenum foedē thalamīque cruentī,
quae Clonus Eurytidēs multō caelāverat aurō;
quō nunc Turnus ovat spoliō gaudetque potītus.500
Nesciā mēns hominum fātī sortisque futūrae
et servāre modum rēbus sublāta secundīs!
Turnō tempus erit māgnō cum optāverit ēmptum
intāctum Pallanta, et cum spolia ista diemque
ōderit. At sociī multō gemitū lacrimīsque505
impositum scūtō referunt Pallanta frequentēs.
Ō dolor atque decus māgnum reditūre parentī,
Haec tē prīma diēs bellō dedit, haec eadem aufert,
cum tamen ingentīs Rutulōrum linquis acervōs!